Drommen magere mensen, strompelend door de polders, op zoek naar iets te eten. In de winter van 1944-1945 wordt het bijna een gangbaar beeld. Een hongersnood is in Nederland al lang niet meer voorgekomen, maar nu is het de dagelijkse realiteit voor vrijwel alle stedelingen.
>Op zaterdag houden de Joden sabbat, zo ook op 22 februari 1941. In de Amsterdamse Jodenbuurt is het dus relatief rustig, tot om vier uur ’s middags legertrucks de straten in rijden.
>Een middagje wandelen door de Schoorlse Duinen is natuurlijk nooit weg. Lekker een luchtje scheppen in de zon, omringd door een uitgestrekt natuurgebied. Verschillende wandel- en fietsroutes beginnen bij het bezoekerscentrum. Wat weinig mensen weten is dat dit centrum op een stuk grond staat dat een tragische geschiedenis kent.
>We herdenken de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog nog ieder jaar. Vaak doen we dat bij monumenten die kort na de oorlog zijn opgericht, maar in Den Helder hebben ze recent nog een nieuw monument geplaatst. Het monument Rijkswerf 1940-1945 herdenkt de werknemers van de voormalige Rijkswerf Willemsoord die in de oorlog om het leven kwamen.
>In april 1945 komt het eind van de oorlog steeds dichterbij, maar dat betekent niet dat alle spanning uit de lucht is en de wapens direct worden neergelegd. Jacob Streefkerk uit Loosdrecht beschrijft de oorlogstijd gedetailleerd in zijn dagboek. Lopen kan de invalide Jacob niet, maar luisteren des te beter. Hij verzamelt veel gegevens over wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurt en tekent alles wat hem ter ore komt nauwgezet op.
>Zestien en veertien jaar zijn ze als Duitsland Nederland binnenvalt. De zusjes Truus (1923-2016) en Freddie Oversteegen (1925) kunnen niet zwijgzaam toekijken en raken al snel betrokken bij het gewapend verzet. Daar leren ze Hannie Schaft (1920-1945) kennen en samen vormen ze voor de rest van de Tweede Wereldoorlog een drie-eenheid. Ze voeren verschillende acties uit, waaronder sabotages en zelfs liquidaties. Na de oorlog worden ze alleen niet als helden ontvangen…
>Domineesdochter, theologe en schrijfster van een kinderbijbel en andere kinderboeken. Op het eerste gezicht is Johanna Kuiper (1896-1956) naar de standaarden van de eerste helft van de 21ste eeuw een prototype voor de vrouw. Johanna heeft echter ook een heel andere kant. Ze is socialiste, feministe, voorvechtster van de vrije liefde en een bewust ongetrouwde moeder van twee kinderen van verschillende mannen. Maar daarnaast is ze, zeker niet in de laatste plaats, ook een verzetsheldin.
>Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de familie van Willem Arondeus (1894-1943) een verzetskruis toegestuurd. Willem heeft zijn familie dan al dertig jaar niet meer gezien. Na een uit de hand gelopen ruzie is hij op zijn achttiende van huis vertrokken en nooit meer teruggekeerd. Willem is in Amsterdam terechtgekomen, waar hij in 1943 samen met medeverzetslieden door de Duitsers is opgepakt.
>Uithoorn, maart 1937. De joodse Mozes Aldewereld loopt fluitend langs de Amstel op weg naar huis aan Amsteldijk-Noord in Uithoorn. Een blonde vrouw op de fiets komt hem tegemoet. Mozes vervlecht in zijn liedje een bewonderend bouwvakkersfluitje. De vrouw moet lachen en roept: “Hallo Mozes, leg dat fluitje eens een nachtje in de olie, dan klinkt-ie beter”. Mozes lacht en steekt zijn hand op: “groeten aan je vader”.
>Op 5 mei wordt elk jaar uitbundig de bevrijding van Nederland gevierd. Maar wat gebeurde er eigenlijk in 1945, op de dag waarop we ieder jaar onze vrijheid herdenken? Voor veel plaatsen in Noord-Holland betekende de bevrijding allerminst het einde van de oorlog.
>Op 4 mei valt elk jaar om acht uur ’s avonds een korte stilte over Nederland. Alle slachtoffers van tijdens en na de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Tegelijk met plechtigheden door het hele land wordt op de Dam in Amsterdam de nationale herdenking gehouden. Dit zijn enkele bijzondere beelden van de Dodenherdenking op de Dam.
>Je moet er niet aan denken, bruingebakken tulpenbollen op je bord. Ze zijn weliswaar voedzaam en de smaak lijkt ergens in de verte misschien op uien, maar lekker zijn ze niet. Maar wat als er nauwelijks meer voedsel te verkrijgen is en je niet meer kunt rekenen op de zegeningen van een vriezer of koelkast? Zo’n zeventig jaar geleden werden je ouders of grootouders hiermee geconfronteerd tijdens de Hongerwinter.
>De Koninklijke Nederlandse Hoogovens, Staalfabrieken NV (KNHS), Corus en Tata Steel. Verschillende namen voor dezelfde staalfabriek met een indrukwekkend verleden.
>Bij de naam Anne Frank denken we aan de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging, het achterhuis en natuurlijk het dagboek dat zij schreef. Haar dagboek is in bijna alle talen verschenen en het verhaal is diverse keren verfilmd of in het theater gespeeld. Anne is een icoon geworden en zal dat vermoedelijk nog lang blijven.
>Anton Pieck is een Nederlandse illustrator, tekenaar, schilder en graficus. Zijn grootste werk kent iedereen: het sprookjesbos van sprookjespark ‘de Efteling’ in Kaatsheuvel. Het oeuvre van tekenaar Anton Pieck is echter vele malen groter en dat weet iedereen wel. Veel Nederlanders hebben ook ander werk van de illustrator gezien, al was het maar op een kalender of postkaart. Over het leven van Anton Pieck zelf is minder bekend, dus bij dezen het verhaal achter de ontwerper van het sprookjesbos.
>Het beloofde een prachtige dag te worden, Nederland was weer vrij! Maar dat werd het niet. Op vrolijke, zwarte maandag werden 32 feestvierende mensen de laatste slachtoffers van de oorlog.
>Zo’n 150 mannen van het elektriciteitsbedrijf in Amsterdam moesten plots naar Diemen. Voor ‘werkzaamheden’. Wat dat inhield hoorden ze pas bij aankomst: een (anti-)tankgracht graven. In hun kantoorplunje. “Wij zagen ambtenaren met lage schoenen door de modder plassen, met geblesseerde handen een schop vasthouden”, schreef een verzetsblad in januari 1944.
>De oorlog was maar net uitgebroken of een vliegtuigbom sloeg al een gat in de Stammerdijk. Halverwege de Vinkenbrug en Driemond. In allerijl probeerde men een zandschip in het gat te laten zinken. Maar helaas, de hele Gemeenschapspolder liep onder water. Vee moest snel naar elders gebracht. Wie op de boerderij bleef, bivakkeerde op zolder. Maandenlang. Je kon er alleen per roeiboot komen.
>Op een strategisch punt liet een verzetsgroep op 5 januari 1945 een bom ontploffen. Bij het viaduct van de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort over de Muiderstraatweg (toen Rijksweg 1). De Duitsers schoten als represaille hier een dag later vijf gevangenen dood. Op 4 mei 2014 is hier het opgeknapte monument voor de gevallenen onthuld door burgemeester Amy Koopmanschap samen met haar voorganger Bob de Hon. De Hon wist te achterhalen wie hier zijn geëxecuteerd.
>“Ik zie zijn gezicht nog zo voor me. Hij was iemand van het ‘Doodskoppenregiment’, in zo’n zwart uniform. We waren in het zwembad De Diemerplas en ik zal elf jaar geweest zijn. Ik kon niet zwemmen. Hij pakte me beet, tilde me op en gooide me zo in het diepe. Doodsbang was ik.” Het is ongeveer zeventig jaar geleden, maar Henk Teiwes weet het als de dag van gisteren. “Dat grote witte hoofd met rode pukkels vergeet ik nooit.”
>