Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Willem Arondeus: kunstenaar en verzetsman

Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de familie van Willem Arondeus (1894-1943) een verzetskruis toegestuurd. Willem heeft zijn familie dan al dertig jaar niet meer gezien. Na een uit de hand gelopen ruzie is hij op zijn achttiende van huis vertrokken en nooit meer teruggekeerd. Willem is in Amsterdam terechtgekomen, waar hij in 1943 samen met medeverzetslieden door de Duitsers is opgepakt.

>

Ben ik Henk of Jack?

Uithoorn, maart 1937. De joodse Mozes Aldewereld loopt fluitend langs de Amstel op weg naar huis aan Amsteldijk-Noord in Uithoorn. Een blonde vrouw op de fiets komt hem tegemoet. Mozes vervlecht in zijn liedje een bewonderend bouwvakkersfluitje. De vrouw moet lachen en roept: “Hallo Mozes, leg dat fluitje eens een nachtje in de olie, dan klinkt-ie beter”. Mozes lacht en steekt zijn hand op: “groeten aan je vader”.

>

Wat gebeurde er op 5 mei 1945?

Op 5 mei wordt elk jaar uitbundig de bevrijding van Nederland gevierd. Maar wat gebeurde er eigenlijk in 1945, op de dag waarop we ieder jaar onze vrijheid herdenken? Voor veel plaatsen in Noord-Holland betekende de bevrijding allerminst het einde van de oorlog.

>

De dodenherdenking in beeld

Op 4 mei valt elk jaar om acht uur ’s avonds een korte stilte over Nederland. Alle slachtoffers van tijdens en na de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Tegelijk met plechtigheden door het hele land wordt op de Dam in Amsterdam de nationale herdenking gehouden. Dit zijn enkele bijzondere beelden van de Dodenherdenking op de Dam.

>

Bollen op je bord: Van tulpenstamppot tot tulpentaart

Je moet er niet aan denken, bruingebakken tulpenbollen op je bord. Ze zijn weliswaar voedzaam en de smaak lijkt ergens in de verte misschien op uien, maar lekker zijn ze niet. Maar wat als er nauwelijks meer voedsel te verkrijgen is en je niet meer kunt rekenen op de zegeningen van een vriezer of koelkast? Zo’n zeventig jaar geleden werden je ouders of grootouders hiermee geconfronteerd tijdens de Hongerwinter.

>

Anne Frank

Bij de naam Anne Frank denken we aan de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging, het achterhuis en natuurlijk het dagboek dat zij schreef. Haar dagboek is in bijna alle talen verschenen en het verhaal is diverse keren verfilmd of in het theater gespeeld. Anne is een icoon geworden en zal dat vermoedelijk nog lang blijven.

>

Het leven van Anton Pieck (1895-1987)

Anton Pieck is een Nederlandse illustrator, tekenaar, schilder en graficus. Zijn grootste werk kent iedereen: het sprookjesbos van sprookjespark ‘de Efteling’ in Kaatsheuvel. Het oeuvre van tekenaar Anton Pieck is echter vele malen groter en dat weet iedereen wel. Veel Nederlanders hebben ook ander werk van de illustrator gezien, al was het maar op een kalender of postkaart. Over het leven van Anton Pieck zelf is minder bekend, dus bij dezen het verhaal achter de ontwerper van het sprookjesbos.

>

Bevrijdingsfeest wordt wreed verstoord

Het beloofde een prachtige dag te worden, Nederland was weer vrij! Maar dat werd het niet. Op vrolijke, zwarte maandag werden 32 feestvierende mensen de laatste slachtoffers van de oorlog.

>

Tankgracht graven bij Schipholbrug

Zo’n 150 mannen van het elektriciteitsbedrijf in Amsterdam moesten plots naar Diemen. Voor ‘werkzaamheden’. Wat dat inhield hoorden ze pas bij aankomst: een (anti-)tankgracht graven. In hun kantoorplunje. “Wij zagen ambtenaren met lage schoenen door de modder plassen, met geblesseerde handen een schop vasthouden”, schreef een verzetsblad in januari 1944.

>

Eerste bom valt op Stammerdijk

De oorlog was maar net uitgebroken of een vliegtuigbom sloeg al een gat in de Stammerdijk. Halverwege de Vinkenbrug en Driemond. In allerijl probeerde men een zandschip in het gat te laten zinken. Maar helaas, de hele Gemeenschapspolder liep onder water. Vee moest snel naar elders gebracht. Wie op de boerderij bleef, bivakkeerde op zolder. Maandenlang. Je kon er alleen per roeiboot komen.

>

Executie aan Muiderstraatweg

Op een strategisch punt liet een verzetsgroep op 5 januari 1945 een bom ontploffen. Bij het viaduct van de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort over de Muiderstraatweg (toen Rijksweg 1). De Duitsers schoten als represaille hier een dag later vijf gevangenen dood. Op 4 mei 2014 is hier het opgeknapte monument voor de gevallenen onthuld door burgemeester Amy Koopmanschap samen met haar voorganger Bob de Hon. De Hon wist te achterhalen wie hier zijn geëxecuteerd.

>

“Hij gooide me zo in het diepe”

“Ik zie zijn gezicht nog zo voor me. Hij was iemand van het ‘Doodskoppenregiment’, in zo’n zwart uniform. We waren in het zwembad De Diemerplas en ik zal elf jaar geweest zijn. Ik kon niet zwemmen. Hij pakte me beet, tilde me op en gooide me zo in het diepe. Doodsbang was ik.” Het is ongeveer zeventig jaar geleden, maar Henk Teiwes weet het als de dag van gisteren. “Dat grote witte hoofd met rode pukkels vergeet ik nooit.”

>

Vijf namen bij de spoorbrug

Het spoor lag in de oorlogsjaren onder vuur. Geallieerde vliegtuigen beschoten treinen. Verzetslieden verstoorden spoorverbindingen waar ze konden. Bijvoorbeeld door het treinverkeer op de spoorbrug bij de Diemerplas te ontregelen. Dat was al eerder geprobeerd, maar op vrijdag 15 december 1944 lukte het. Als represaille schoten de Duitsers hier vijf mannen dood. Hun namen staan op het monument aan de Overdiemerweg.

>

Bommenwerper crasht bij Fort Diemerdam

Ver buiten Diemen staat een kustbatterij aan de Diemerzeedijk. Iedereen noemt het Fort Diemerdam, al is het geen echt fort. Deze kustbatterij uit de negentiende eeuw kwam in 1939 goed van pas. De Nederlandse legerleiding stuurde er een afdeling heen met zoeklichten. Daarmee zette je vijandelijke vliegtuigen in de schijnwerpers, zodat de kanonniers hun luchtdoelgeschut goed konden richten.

>

Anton duikt onder op Zeldenrust

Anton Krenn had een oproep gekregen om in de Duitse Wehrmacht te dienen. Hij dook onder op boerderij Zeldenrust aan de Ouddiemerlaan. Anton was niet de enige die hier een veilig onderkomen had gezocht.

>

Noodkacheltjes van de smid

In de laatste oorlogsjaren was veel vraag naar noodkacheltjes. Smid Van Dijk aan de Ouddiemerlaan maakte ze. Het kleinste exemplaar was een ‘rus’. Je zette zo’n van plaatijzer gemaakte ‘rus’ op een gewone kachel waarvan de bovenklep was afgehaald. Stukjes hout en steenkool dienden als brandstof. Zo kon je koken.

>

Illegale activiteiten in raadhuis

Het raadhuis had tijdens de oorlog twee gezichten. Een bovengronds en een ondergronds. Je ging erheen voor officiële papieren of om de burgemeester te spreken. Maar in de stookkelder lag het archief van de verboden Ordedienst. Sommige ambtenaren zaten in het verzet.

>

Waar is Saultje?

Saultje Rotenberg ging naar de kleuterschool aan de Ouderkerkerlaan. Samen met zijn moeder drentelde hij van hun woning aan de Jan Bertsstraat langs de Hartveldseweg, de Diemerbrug over en ze waren er. Pa en ma Rotenberg waren uit Polen gekomen. In 1942 woonden ze in Diemen in de Jan Bertsstraat 14. Op één hoog. De vader van Saultje was marktkoopman, hij stond op Vlooienburg (het huidige Waterlooplein) in Amsterdam. Een vriendelijke man vond zijn buurman hem. In het dorp woonden ongeveer 90 joden.

>

Hele buurt moet tegen de vlakte

Woningen, winkels, alles moest weg. De hele buurt tussen de Diemerkade, Hartveldseweg, Jan Bertsstraat tot en met de Coussetstraat moest tegen de vlakte. Meer dan 400 huizen, winkels, cafés, huisartsenpraktijken, bedrijven. Duitse militairen wilden vanaf de bunkermuur bij de Hartveldsebrug een vrij schootsveld hebben. Begin december 1943 viel het besluit, enkele maanden later stond er geen huis meer.

>