De trein naar Westerbork

Het transport van duizenden joden uit Amsterdam naar het doorgangskamp Westerbork ging per spoor. Overvolle treinen reden over de spoorwegovergang van de Ouddiemerlaan. Wandelaars die het Westerborkpad lopen, eindigen hun eerste etappe in Diemen. Deze herdenkingsroute begint bij de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam, want daar brachten de Duitse bezetters opgepakte joden heen.

2 min

Anders dan gebruikelijk bij langeafstandsroutes, is het Westerborkpad slechts in één richting uitgezet: van Amsterdam naar Westerbork (Drenthe). De gedwongen treinreis was voor vrijwel alle joden immers een enkele reis. Bij het station zie je de markering van de herdenkingsroute (in rood en blauw).

Transport van joden vanuit Amsterdam naar kamp Westerbork. Bron: Beeldbank WO2 – NIOD.

Roze pantoffeltjes

Een pas getrouwd meisje uit het dorp vertelde in de oorlogsjaren haar kennissen dat ze een woning in Betondorp kreeg. Haar man was NSB-lid (een politieke partij die de Duitsers steunde). Het jonge echtpaar kon meteen de toegewezen woning in, van alles was er. Zelfs de roze pantoffeltjes stonden nog onder het bed. De vorige bewoners, joden, hadden niets kunnen meenemen. Vermoedelijk afgevoerd naar Westerbork.

Na het uitroepen van de spoorwegstaking (medio september 1944) reden er vrijwel geen treinen meer. Een verslaggever van verzetsblad Vrij Nederland schreef hoe hij in oktober 1944 bij thuiskomst in Diemen een locomotief zag rangeren. Meteen stortten vier Britse jagers zich op de loc. ‘De mitrailleurkogels vlogen links en rechts door de buurt. Huilende moeders en schreeuwende kinderen renden door de straten en zochten dekking. Gelukkig vielen er geen slachtoffers onder de burgers. De locomotief werd doorzeefd.’ De Duitse schildwacht op de Hartveldsebrug probeerde met zijn geweer een bijzonder laag vliegende jager te raken. Als antwoord kreeg hij een salvo.

Diemen in de Tweede Wereldoorlog

Op de eerste dag dat de Duitse troepen in mei 1940 ons land binnentrokken, viel in Diemen al meteen een vliegtuigbom. Het zou niet de laatste zijn. De oorlogsjaren hebben zichtbare sporen nagelaten in Diemen. Er staan enkele monumenten in Diemen en op de joodse begraafplaats ligt een bijzonder urnenveld. Maar de meeste plekken die in de jaren 1940-1945 een belangrijke rol hebben gespeeld, passeer je zonder te weten wat zich daar heeft afgespeeld.

De inwoners van Diemen hebben dagelijks de gevolgen ervaren van de Duitse bezetting. Verzetslieden pleegden hier aanslagen op treintransporten. Aan de Ouderkerkerlaan rolde in het grootste geheim verzetsblad Vrij Nederland van de pers. Joodse buren bleken plots vertrokken. Een hele woonbuurt moest tegen de vlakte om Duitse soldaten bij een bunkermuur op de Hartveldsebrug een ruimer schootsveld te geven. In een koude wintermaand hobbelden ernstig ondervoede kinderen ’s nachts in onverwarmde vrachtwagens naar pleeggezinnen in Friesland. Daar was meer eten dan de gaarkeuken aan de Muiderstraatweg bood.

Publicatiedatum: 26/11/2014