De Zaanstreek in het weekend: het verenigingswezen van Verkade

"Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking", Sprak Ericus Verkade bij de oprichting van zijn bedrijf in 1886 tegen zijn vijftien medewerkers. Zijn bedrijf groeide echter gestaag en het aantal arbeiders groeide mee. In de twintigste eeuw werd het nodig om sociale voorzieningen te bieden en deze wettelijk vast te leggen. Zo kwamen er een ziektewet, vakantierechten en een oudedagvoorziening. Ook verschafte de nieuwe arbeidswetgeving de werknemers iets anders: vrije tijd. Dit zorgde voor een grote ommezwaai in het dagelijks leven, die onuitwisbare gevolgen heeft achtergelaten.

2 min

Verenigingen

De werknemers van Verkade gebruikten het recht op vrije tijd voor doeleindes die exemplarisch zijn voor zovele bedrijven in de regio: de oprichting van diverse verenigingen. Na het maken van diverse soorten koekjes, zoutjes, chocolade, ontbijtkoek, beschuit en knäckebröd was het tijd voor ontspanning. Zo kwam er een heus Verkade Voetbalteam, een tennisclub, een bowlingteam en een volleybalteam. Ook bestond amusementsclub ‘de Ruyter’ die tussen 1945 en 1966 verschillende toneelstukken opvoerde. Een van de bekendste verenigingen die voortkwam uit de Verkadefabrieken is de Verkadeharmonie die vele drukbezochte optredens verzorgde en evenementen als voetbalwedstrijden opluisterde.

‘Verkade’ tile mozaique – Foto: Pim Stouten via Flickr.

Steun van bovenaf

De leidinggevenden binnen de fabrieken van Verkade steunden deze initiatieven door de aanleg van een sportterrein, tennisbanen en een recreatiezaal waar de harmonie kon repeteren. Voor het bedrijf betekende deze gezamenlijke ontspanning een bevordering van het onderlinge begrip tussen de werknemers, iets dat de samenwerking en de communicatie binnen het bedrijf ten goede zou komen. Niet alleen repetitie- en sportruimtes waren nodig, ook moesten alle verenigingen worden voorzien van een repertoire, waar uitgevers voor nodig waren. In Wormerveer en Zaandijk bevonden zich destijds twee van de grootste distributeurs van Nederland, Molenaars Muziekcentrale en Toneelfonds Heijnis.

Zaandam Voetbalclub Verkade in 1926 – Foto: collectie Gemeentearchief Zaanstad.

Een geduchte concurrent

De opkomst van de televisie in de jaren zestig vormde een geduchte concurrent voor de verschillende verenigingen die de Zaanstreek inmiddels rijk was, waaronder die van Verkade. De amateurkunstenaars annex arbeiders probeerden hun leden en publiek vast te houden door middel van een bijzondere repertoirekeuze en vernieuwing. In een aantal gevallen lukte dit, maar de zalen werden steeds leger.

Zaandam Verkade Harmonie ( en drumband) Zaandam, met vaandel en instrumenten, opgericht op 6 mei 1927 – Collectie Gemeentearchief Zaanstad.

Auteur: Eva Bleeker

Bronnen

Botterman, Lips en Verkade, Honderd Jaar Verkade, 1886 – 1986 (Zaandam, 1986).
Canon van de Zaanstreek, de Zaanstreek in het Weekend

Publicatiedatum: 02/04/2015

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.