Bouw

Aan het begin van de 20ste eeuw kwam de Staatscommissie voor Graan en Meel met het idee om in vredestijd een voorraad graan aan te leggen. Er zou een meelfabriek worden opgericht. In maart 1917 diende C. Kamphuys’ fabrieken, begonnen in 1853 met een grossierderij in Zaandam, een aanvraag in voor de bouw van een meelfabriek naar het ontwerp van architect S.B. van Sante. Het plan werd aangenomen en in 1918 werd het fabriekcomplex onder de naam ‘Vrede’ opgeleverd.

Stoommeelfabriek Vrede. Amsterdam Noordzeekanaal met fabriek ‘De Vrede’, in 1958 aangekocht door de Gemeente Amsterdam. Ontwerp van architect S.B. van Sante. Bron: Zaanstad Gemeentearchief

Stoommeelfabriek

Stoommeelfabriek ‘Vrede’ bestond toen, naast de meelfabriek, uit een ketelhuis en machinekamer. Het fabrieksgebouw bestond uit verschillende eenheden: een reinigingsgebouw met elevatortoren, molengebouw, pakhuis met waterreservoirtoren en een silogebouw. De fabriek heeft maar 5 jaar daadwerkelijk meel gemalen. De machinerie werd vervolgens pas in 1947 geveild, waarna het gebouw werd ingezet voor de opslag van meel, maar ook cacaobonen.

Stoommeelfabriek Vrede (1918). Gebouwd tussen 1916 en 1918. De naam De Vrede is pas gegeven in november 1918, naar aanleiding van de wapenstilstand in Wereld Oorlog I. Op de voorgrond het Noordzeekanaal. Bron: Zaanstad Gemeentearchief

Rijksmonument

In 2001 werd de voormalige stoommeelfabriek een rijksmonument. Het complex bezit, ook na de sloop van de machinekamer en het ketelhuis in achtereenvolgens 1992 en 2002, een cultuur- en architectuurhistorische meerwaarde vanwege de uitstekend bewaard gebleven fabrieksarchitectuur uit het begin van de 20ste eeuw. Vooral de voorgevel met waterspuwers en gevelstenen in een stijl verwant aan de Amsterdamse school en Art Déco zorgen voor een monumentaal uiterlijk. De ligging van de ‘Vrede’ op de hoek van het Noordzeekanaal en het daarin uitmondende Zijkanaal H, binnen de Stelling van Amsterdam geeft het fabriekcomplex ook een situationele meerwaarde.

Monument Sluispolderweg 53. Voormalig meelfabriek ‘Vrede’ en Container Terminal Vrede. Bron: Steven van der Wal, Wikimedia Commons

Container Terminal

De ‘Vrede’ wordt nog steeds gebruikt voor bulkopslag. Daarnaast is er op het terrein een container terminal gevestigd die dezelfde naam als de voormalige meelfabriek draagt. Deze ‘Container Terminal Vrede’ heeft echter het zicht op het monumentale pand verslechterd. Ondanks negatief advies van de gemeente tegen plaatsing van de ‘Vrede’ op de rijksmonumentenlijst in 1999, bezit het industriële pand nog steeds deze titel.

Het industrieel erfgoed van Noord-Holland wordt in de schijnwerpers gezet met het Festival Industrie Cultuur. De festivalactiviteiten vertellen het verhaal van de industrie toen en nu. Van historische windmolens aan de Zaan tot de staalindustrie in IJmuiden, iedereen is uitgenodigd industriecultuur van Noord-Holland te beleven op verschillende en verrassende manieren. Het festival concentreert zich hierbij vooral op de Zaanstreek en het Noordzeekanaalgebied, waar de industriële motor van de metropoolregio zich bevindt.

Meer informatie en alle activiteiten van het Festival Industrie Cultuur zijn te vinden op http://www.festivalindustriecultuur.nl/.

Geschreven door Liza Koppenrade

Bronnen

Kingma, Cees. (oktober 2005). Stoommeelfabriek De Vrede. Het meest sinistere en mysterieuze industriële gebouw in Zaandam. Geraapleegd op 8 april 2015, via:
http://www.zaans-industrieel-erfgoed.nl/index.html?pages_4/meelfabriek_vrede.html&main_frame

Paris, Paul (z.d.) Meelfabriek (M.V.) Vrede, Zaandam. Geraadpleegd op 8 april 2015, via: http://www.amsterdamse-school.nl/objecten/gebouwen/meelfabriek-%28vm%29-vrede,-zaandam/

Rijksmonumenten (z.d.) Meelfabriek Vrede in Zaandam. Geraadpleegd op 8 april 2015, via: http://rijksmonumenten.nl/monument/518028/meelfabriek+vrede/zaandam/

Publicatiedatum: 08/04/2015