Water is van oudsher vriend en vijand. In een provincie onder zeeniveau kan men niet mét, maar ook zeker niet zónder water leven. Oude poldermolens, gemalen, dijken en sluizen vertellen het verhaal over de strijd tegen natte voeten. Droogmakerijen belichamen de overwinning van de mens op het woeste water. Maar de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie laten zien hoe Hollanders het water ook succesvol inzetten als middel tegen indringers. In Noord-Holland is nog veel te bewonderen uit het waterschapsverleden. Al dit erfgoed tezamen maakt het waterverhaal zichtbaar en tastbaar voor toekomstige generaties.
Het oude Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen bezat een imposante hensbeker van verguld zilver. Hij werd in 1660 vervaardigd door de Haagse edelsmid Jeremias Micheel. De bokaal droeg de naam ‘Keizer Karel’, naar keizer Karel de Vijfde. Hij werd gezien als de oprichter van ‘Uitwaterende Sluizen’. De beker wordt nog steeds gebruikt door het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.
>
3 min
De IJdijk in westelijk Amsterdam is op veel plekken verdwenen. Hier en daar aan de rand van bedrijventerreinen en het havengebied is nog een deel bewaard. Zo’n stuk dijk maakt het makkelijker om je voor te stellen hoe het gebied van water en polder er hier een paar eeuwen lang bij lag. Lastiger wordt het om te bedenken hoe het landschap er vóór de tijd van de dijk uitzag, toen de natuur nog vrij spel had.
> 3 min
De huidige waterschappen in Nederland zijn stuk voor stuk moderne organisaties. Maar dat betekent niet dat ze geen gevoel voor de historie en traditie hebben. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier kent bijvoorbeeld nog steeds een schouwmaaltijd. Bij ieder waterschap vindt en vond in de herfst een grote controle of schouw van de dijken en sloten plaats. Is alles gereed voor de winter met storm en regen? Na afloop van een lange dag in de buitenlucht zette het bestuur zich aan tafel voor het schouwmaal. Daar stond dan ook de hensbeker gereed.
> 4 min
Het is bijna onvoorstelbaar maar echt waar: in 1968 telde de provincie Noord-Holland maar liefst 193 waterschappen. Die hadden ieder een eigen bestuur en een eigen belasting om het gemaal te laten draaien en de polderdijkjes te onderhouden. Het merendeel van al die waterschapjes was absoluut niet opgewassen tegen de eisen van de moderne tijd. De provincie begon daarom met een actieve concentratiepolitiek. Er moesten grote, deskundige en slagvaardige waterschappen komen. Dit beleid riep de nodige weerstand en verzet op, zeker in de Polder Oostzaan.
> 3 min
Eeuwenlang was het ’s winters een natte boel in de polders in de buurt van Schoorl, Bergen, Heiloo, Limmen en Heemskerk. De boeren zetten ’s winters vaak de molen van hun polder stil en lieten expres water naar binnen. Ze hadden daar goede redenen voor. Allereerst vormde het uit het water bezonken slib een goede bemesting voor het grasland. Daarnaast was de inundatie een probaat middel om ongedierte te verdelgen.
> 4 min
Bij langdurige droogte wordt er tegenwoordig extra gelet op scheurvorming in veendijken. Sinds de overstroming van Wilnis in 2003 kent iedereen dat gevaar. Maar er werd al in 1921 voor scheurende dijken gewaarschuwd. Veendijken kunnen ook nog branden. Droog veen is immers turf en dat brandt prima. In Waterland kon men over zowel scheurende als brandende dijken meepraten.
> 2 min
Echt bang waren we niet geweest bij de februaristorm van 1953. Onze zeedijk zou het wel houden. Die lag daar al een paar honderd jaar. Er was lang geleden wel eens een kleine doorbraak geweest en ook, voor het laatst in 1916, was er soms water over de dijk geslagen, maar verder niet.
> 3 min
Het woord ‘Ettersem’ is eigenlijk de enige duidelijke aanwijzing. Dat staat in een antiek zilveren voorwerp. Het bevindt zich in de collectie van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Na het nodige speurwerk is de historie van dit eeuwenoude object bekend.
> 2 min
Hij is terug van weg geweest: de schitterende zilveren bodebus van de Schermer. Na de feesten bij het 350-jarig bestaan van de polder in 1983 verdween het kostbare stuk spoorloos. Pas een kwart later, in 2008, dook de bodebus weer op. Wat is een bodebus precies? Waar diende hij voor? Wie heeft dit poldericoon gemaakt? En hoe kon hij zoekraken?
> 3 min
Op 28 mei 1932 komt er een einde aan de Zuiderzee als binnenzee. Het laatste gat in de Afsluitdijk wordt gedicht, waardoor het IJsselmeer ontstaat.
> 1 min
Dagelijks razen duizenden automobilisten langs zijn standbeeld op de Afsluitdijk.
> 3 min
“Dat was in 1925 meen ik”, zegt Jan Bellis, terwijl hij met zijn hand over zijn kind strijkt. Zo diept hij de herinneringen op. “Was het in augustus? Jan, weet jij er niet van?” Jan Snip trekt vragend zijn borstelige wenkbrauwen op. “De vloedgolf!”, herhaalt Bellis met luide stem.
> 3 min
Met Pinksteren 1422 openbaarde zich het Heilig Bloed in Bergen. Dit wordt nog steeds regelmatig in het dorp herdacht met een stille omgang. Het mirakel van Bergen hangt nauw samen met de Sint-Elizabethsvloed van 18 op 19 november 1421. Tijdens deze gigantische ramp werd de Biesbosch gevormd. Maar ook in Noord-Holland hield de Sint-Elizabethsvloed geweldig huis.
> 3 min
Op donderdag 4 februari 1825 sloeg de Zuiderzee vernietigend toe. Tijdens een zware storm braken overal de dijken. Ook Waterland, de Zaanstreek en de Zeevang verdwenen onder water. Gelukkig bleef het aantal slachtoffers in Waterland tot zeven personen beperkt. Dat kwam doordat er direct een reddingsactie op gang kwam. Kapitein Pakes speelde daarin een hoofdrol.
> 3 min
In 1939 nam dijkgraaf Cornelis Wijdenes Spaans afscheid. Negentien jaar lang had hij aan het hoofd gestaan van het Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier. De laatste woorden van de vertrekkende dijkgraaf waren: ‘Bewaart uwe dijken wel!’. Ze zijn klassiek geworden. Wie was Wijdenes Spaans? En hoe zit het precies met zijn zilveren bord?
> 2 min
Iedere eerste maandag van de maand loeien om twaalf uur de sirenes van de rampenbestrijding. Maar Noord-Holland had al in 1795 een waarschuwingsstelsel. Het bestond uit in molenwieken gehesen blauwe vlaggen. Doel was het voorkomen van overstromingen. Waarom was dat systeem nodig? En hoe werkte het precies?
> 3 min
Op 1 maart 1827 stormde het op de Zeeuwse kust. Dat werd de Java-Packet noodlottig. Het schip was onderweg van Batavia (Jakarta) in Nederlands-Indië naar Antwerpen. Daar kwam het nooit aan. De Java-Packet sloeg op een bank bij Westkapelle. De 36 opvarenden verdronken jammerlijk. Onder de slachtoffers bevond zich mr. H.J. van de Graaff. Hij was in de jaren 1812-1816 dijkgraaf van het grote Noord-Hollandse Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen. Wie was Van de Graaff? Wat zocht hij in Indië? En hoe kwam hij aan boord van het rampschip?
> 3 min
In de herfst van 1730 arriveerden de eerste alarmberichten over de paalworm. Die had overal het houtwerk van de dijken langs de Zuiderzee aangetast. Zeker in West-Friesland leek een overstroming onafwendbaar. En in het buitenland verschenen pamfletten waarin op de ondergang van Amsterdam werd gezinspeeld.
> 3 min
De Zanddijk van Limmen naar Noordbakkum is het vroegst bekende dijkje in Noord-Holland boven het IJ. Hij werd rond het jaar 1105 aangelegd in opdracht van de Abdij van Egmond. De landerijen van de Abdij hadden last van overstromingen. Het water kwam bij storm opzetten door een uitloper van het IJ dat toen nog in open verbinding met de Zuiderzee stond. Daarom lieten de monniken tussen twee wat hogere zandruggen een dijkje maken.
> 2 min
“O God, mijnheer, het water! De noodklok luidt bij ons” – ik begreep dat hij daarmee Oostzaan bedoelde. “Ja”, zei een tweede, “Het Luiendijkje loopt al over, ze kunnen het vast niet houden!” “Ach”, dacht ik, “nu is het lot van de polder beslist.”
> 3 min