4 min

Natte boel langs de duinen

Maar toch was de winterse inundatie niet onomstreden. Boeren met bouwland vonden het maar niets. Gewassen als tarwe, haver, gerst en rogge gaan bij overmatige nattigheid absoluut verloren. Na 1840 verloor het inunderen van de landerijen als landbouwmethode snel aan betekenis. Dat had te maken met de gunstige ontwikkelingen in de landbouw. De prijzen van boter, kaas en andere veeteeltproducten vlogen omhoog. De boeren begonnen druk te experimenteren met nieuwe landbouwmethoden en -werktuigen om de productie op te voeren. Het aloude maandenlang blank zetten van de landerijen was achterhaald. Maar toch gaf de afschaffing ervan soms nog heftige discussies. De Noorder Rekerpolder langs het Noordhollands Kanaal ten noordwesten van Bergen vormt een mooi voorbeeld.

Kaartje van de polders langs de duinkant waar in de periode 1600-1850 inundatie op enig moment werd toegepast. 1 = Aagtdorperpolder, 2 = Noorder Rekerpolder, 3 = Midden Rekerpolder, 4 = Zuider Rekerpolder, 5 = Daalmeer, 6 = Zuurvenspolder, 7 = Damlanderpolder, 8 = Oosterzijpolder, 9 = Groot-Limmerpolder, 10 = Uitgeesterbroek, 11 = Heemskerker Noordbroek, 12 = Heemskerker Zuidbroek, 13 = Ewijkerbroek. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (kaartje D. Aten).

Schouten contra Leijen in de Noorder Rekerpolder

Dit poldertje werd jaar in, jaar uit tijdens de wintermaanden blank gezet. Maar in 1840 hadden enkele boeren onder leiding van polderbestuurder C. Schouten Cz. er genoeg van. Schouten en zijn medestanders stuitten echter op taai verzet van J. Leijen, een andere poldermeester. Een bemiddelingspoging van de dijkgraaf S.C.S. Holland, tevens burgemeester van Bergen, mislukte. Schouten stapte toen naar de Commissaris des Konings van de provincie Noord-Holland. Hij schreef dat in de plas en dras staande polder neerstrijkende ganzen grote schade aanrichtten. Bovendien tierde onkruid als biezen en riet welig en kon het vee pas laat in de lente de wei in. Ook wees de ervaring in andere polders uit dat de vruchtbaarheid en de opbrengst van de landerijen er een stuk op vooruitgingen als met het inunderen werd gestopt.

De wipmolen van de Noorder Rekerpolder in het begin van de twintigste eeuw. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar (familiearchief Van Reenen).

Burgemeester Peeck dissident

Na jarenlang gekissebis kwam er in 1852 een compromis uit de bus. De polder zou als experiment vier jaar lang ’s winters droog worden gehouden. In die periode moest een speciale commissie de toestand van de landerijen precies in het oog houden. In deze commissie hadden onder anderen J. Peeck, burgemeester van Schoorl en J. Henneman, een boer uit Heiloo, zitting. De heren concludeerden dat eigenlijk maar één perceel land echt nadeel van het droog houden van de polder had. De rest ging erop vooruit. Verder was iedereen ondertussen aan de nieuwe situatie gewend en het kon zo wel blijven. Burgemeester Peeck was het hier echter niet mee eens. Hij vond dat het onder water zetten een oud recht was. Daar mocht niet zomaar aan getornd worden. En zo viel pas in juni 1861 de beslissing de polder altijd zoveel mogelijk droog te houden. Boer Leijen begon daarna nog een achterhoedegevecht. Hij wilde schadevergoeding. Die kreeg hij echter niet.

Progressieve boeren

Het opvallende in dit hele verhaal is dat alle genoemde personen in de agrarische voorhoede zaten. Peeck was lid van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw (HML), afdeling Alkmaar. Deze Maatschappij probeerde door wedstrijden, demonstraties en tentoonstellingen de hele agrarische sector op hoger plan te krijgen. Boer Henneman was een vaste deelnemer aan dergelijke wedstrijden en won in 1861 te Alkmaar zelfs een prijs met een koe met twee kalfjes. Schouten deed ook mee en boer Leijen idem dito. Laatstgenoemde was eveneens lid van de HML en won in 1850 een zilveren medaille met een zelf ontwikkelde ploeg. Leijen wilde dan wel het inunderen handhaven, maar was dus zeker geen conservatief die alles bij het oude wilde houden. Zijn opstelling in het geschil met Schouten had gewoon te maken met het feit dat zijn land het meeste baat had bij het winterwater.

Kaartje van de polders benoorden Alkmaar in 1936. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Bollentelers inunderen weer

Het mooiste van dit hele verhaal is dat het inunderen de laatste jaren weer wordt toegepast. Het onder een laagje water zetten van bollenland is namelijk een prima en milieuvriendelijk middel om aaltjes, schimmels en onkruid te bestrijden. Voor een goed resultaat moet het land zes à acht weken blank staan bij een bodemtemperatuur van 17 graden of meer. Daarom vinden deze inundaties niet in de winter, maar juist in de zomermaanden plaats. Ga dan maar eens kijken in de buurt van Heiloo en Limmen.

Meer informatie over het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: hhnk.nl en over duurzaam telen: telenmettoekomst.nl

Blank gezet bollenland in de Sammerspolder ten westen van Heiloo, augustus 2009. Achter de bomen het hoge dak van de abdij van Egmond. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (foto D. Aten).

Publicatiedatum: 07/06/2011