3 min

In Lelystad kijkt hij vanaf zijn zuil uit over een heuse stad. In Suriname is een Lelydorp en een Lelygebergte. Er zijn straten, pleinen, een kade, een gemaal, een hotel en scholen naar Lely vernoemd. En er is het station Amsterdam Lelylaan. Hoeveel mensen kennen nu nog de verdiensten van deze gerespecteerde civiel ingenieur, minister en staatsman?

Cornelis Lely ca. 1920. Cornelis Lely, 1854 – 1929. Civiel ingenieur, minister en staatsman. Beeld: Fotocollectie Nieuw Land, Dienst der Zuiderzeewerken.

Cornelis Lely werd op 23 september 1854 geboren in Amsterdam en overleed in Den Haag op 22 januari 1929. Het opschrift op zijn graf verwijst naar zijn aimabele persoonlijkheid en levensvisie: ‘indien het mogelijk is, zoveel in u is, houdt vrede met alle menschen’. Zijn doopsgezinde levensbeschouwing kreeg Lely van huis mee, zijn vader had hem graag dominee zien worden. Zelf koos hij voor een studie civiele techniek in Delft. Cornelis behaalde in 1875, als een van de besten van zijn jaar, het diploma tot ingenieur.

Lely leefde voor zijn werk

Zijn grote intellect gaf hem in het begin van zijn loopbaan geen garantie op vast werk, elk jaar moest hij uitkijken naar een nieuwe baan. Hij maakte een waterpassing voor de Grote Kerk in Deventer, ontwierp een sluis bij Spaarndam, was opzichter bij de bouw van een spoorbrug over de Rijn bij Arnhem en bouwde een keersluis in het Zwolse Diep. In 1881 huwde hij met Mies van Rinsum en vanaf die tijd moest Cornelis Lely vrouw en gezin onderhouden. Dat viel niet mee, want terwijl in 1885 net een tweede zoon was geboren, kreeg hij ontslag bij het pas opgerichte waterschap De Schipbeek bij Deventer. Het gezin Lely moest door geldgebrek zelfs een periode intrekken in het huis van zijn ouders. Cornelis en Mies Lely kregen vijf zonen (waarvan een doodgeboren) en een dochter. Het gezin woonde daar waar Lely’s loopbaan hen bracht: Leiden, Deventer, Delft, Den Haag, Paramaribo en opnieuw Den Haag. Cornelis was een gewaardeerde echtgenoot, vader en grootvader, maar Lely leefde eerst en vooral voor zijn werk.

Spotprent over de plannen van Cornelis Lely tot de droogmaking van de Zuiderzee, 1913. Beeld: Noord-Hollands Archief

Keerpunt

Een keerpunt in de loopbaan van Lely was zijn aanstelling eind 1886 bij de pas opgerichte Zuiderzeevereniging. Deze vereniging, een particulier initiatief, stelde zich ten doel een onderzoek in te stellen naar de wenselijkheid en de mogelijkheid van inpoldering en droogmaking van de Zuiderzee of een deel daarvan. Voor het verwezenlijken van dat doel was Cornelis Lely de ideale persoon. Hij was een man met visie en hij had de onweerstaanbare drang en de daadkracht te willen bereiken waar hij in geloofde. Lely schreef maar liefst acht nota´s, waarin hij een volledig overzicht gaf van de mogelijkheden tot gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee. Hij gaf zelf de voorkeur aan de variant met een afsluitdijk, een element dat velen als onuitvoerbaar zagen. In 1891 werd zijn voorkeursplan, het ‘plan Lely’, voor de eerste keer aan de regering voorgelegd. Lely werd in datzelfde jaar voor de eerste maal Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Een ambt waarin hij tot drie keer toe als vakminister zou terugkeren.

De Afsluitdijk. Beeld: Noord-Hollands Archief

Lichtend voorbeeld

Lely heeft 25 jaar moeten wachten op parlementaire goedkeuring van zijn levenswerk. Hij en zijn geestverwanten waren hun tijd ver vooruit. Geldgebrek, politieke tegenstand, de Eerste Wereldoorlog, het waren omstandigheden en redenen voor vertraging. Zonder de visionair, pragmaticus en doorzetter Cornelis Lely zou er in 1932 geen Afsluitdijk zijn en geen gedeeltelijke droogmaking van de Zuiderzee. Op zijn zeventigste verjaardag, in 1924, stonden tot in de kleinste streekbladen lange levensbeschouwingen over zijn persoon en verdiensten. Lely gold voor ingenieurs, politici en vele anderen in zijn tijd als een lichtend voorbeeld. Toen was alom bekend: om Lely kan je niet heen.

Auteur: Anita Blijdorp.

Bronnen

Voor dit verhaal is gebruikgemaakt van ‘Verover mij dat land: Lely en de Zuiderzeewerken’ (Boom, 2007), verschenen toen in 2007 de Afsluitdijk 75 jaar bestond. Deze moderne thematische biografie over Lely en ‘zijn’ Zuiderzeewerken is een terecht eerbetoon aan deze grote Nederlander.

‘Cornelis Lely’ (Nieuw Land Poldermuseum, z.d.).

In het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen en in het Nieuw Land Erfgoed Centrum in Lelystad is veel historisch materiaal te vinden over zijn leven en werk.

Publicatiedatum: 15/03/2011