Water

Water is van oudsher vriend en vijand. In een provincie onder zeeniveau kan men niet mét, maar ook zeker niet zónder water leven. Oude poldermolens, gemalen, dijken en sluizen vertellen het verhaal over de strijd tegen natte voeten. Droogmakerijen belichamen de overwinning van de mens op het woeste water. Maar de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie laten zien hoe Hollanders het water ook succesvol inzetten als middel tegen indringers. In Noord-Holland is nog veel te bewonderen uit het waterschapsverleden. Al dit erfgoed tezamen maakt het waterverhaal zichtbaar en tastbaar voor toekomstige generaties.

Verhalen

Wieringermeerboerderij de Marnic Hoeve

In de kop van Noord-Holland ligt een bijzondere polder; de Wieringermeer. Vanaf 1927 werd met behulp van het vernuft van de Directie der Zuiderzeewerken, de hypermoderne gemalen Leemans en Lely en de noeste arbeid van vele landarbeiders deze polder gewonnen van de Zuiderzee en in gebruik genomen als akker- en veeteeltland. De pioniers van de polder kwamen uit het hele land en streken neer in de nagelnieuwe polder met haar zo kenmerkende boerderijen; de Wieringermeerboerderij. Vaak met klinkende namen zoals Goud na Zout, Marnic Hoeve, Golfzang of De Nieuwe Tijd.

5 min

Venetië & Amsterdam: twee handelssteden en het water

Kleine grachten, pittoreske bruggetjes en een eeuwenoude binnenstad omringd door water: veel Amsterdamser kan het niet klinken toch? Totdat je de plaatjes van Venetië uit dezelfde tijd ziet. Amsterdam wordt ook ‘het Venetië van het Noorden’ genoemd. Andersom vonden de Venetianen het ook een eer om met Amsterdam te worden vergeleken. De twee steden onderhielden onderling een gezonde concurrentie maar ook veel gelijkenissen.

13 min

Een streepje voor: ode aan de maritieme streep

Een verbinding tussen twee punten. Een min of meer recht getrokken lijn, een balans. De horizon, de nulmeridiaan, je zelf geplotte koers: allemaal strepen die niet weg te denken zijn uit de maritieme wereld. De streep heeft er inmiddels een brede carrière op zitten en is nog lang niet op zijn retour. Niet op het water en niet in de mode. Een ode aan de maritieme streep!

9 min

De meeste Texelse jutters zochten hout in plaats van goud

Jutten, zoals het verzamelen van spullen die op het strand aanspoelen wordt genoemd, gebeurt al eeuwen op Texel. Zaken van waarde zitten daar zelden bij, maar hout kunnen de eilandbewoners altijd goed gebruiken. Wij spraken jutter Piet van Leersum over flessenpost, aangespoelde tv-toestellen en de sterke verhalen van het eiland.

8 min

Fort bij Kwadijk

Vlak boven Purmerend had het Fort bij Kwadijk moeten staan. De bouw werd kort na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog stopgezet, waardoor het fort nooit werd voltooid.

6 min

Grafzerken in de dijk

In vroegere eeuwen werden de dijken verstevigd met houten palen, die na de uitbraak van paalworm (rond 1730) werden vervangen door Noordse stenen. Maar tussen 1700 en 1916 maakten vele watersnoodrampen het nodig om de dijken nog beter te versterken. “Dat gebeurde met puin,” vertelt archeoloog Jan-Willem van Oudhof. “Men gebruikte alles wat men maar te pakken kon krijgen: van oude stadspoorten tot grafzerken. En die vinden we dus nu terug in de dijk.”

3 min

Zou het er dan toch van komen: met de trein over de Afsluitdijk?

Of het een ‘serieuze optie is of een luchtkasteel’, zoals het Haarlems Dagblad schreef, dat moet nog maar blijken, maar de projectgroep die in opdracht van het Rijk onderzoek gaat doen naar de Lely-spoorlijn (Lelystad-Emmeloord-Groningen/Leeuwarden), kijkt ook naar de mogelijkheid om Amsterdam via Alkmaar en de Afsluitdijk met het noorden van het land te verbinden.

7 min

Hoorn viert uitbundig Slag op de Zuiderzee

Met een programma dat maar liefst tachtig voorstellingen omvat, plus een vlootschouw, viert Hoorn op zaterdag 14 en zondag 15 oktober 2023 de Slag op de Zuiderzee, die 450 jaar geleden plaatsvond. Dit is het derde en laatste deel uit een serie over die zeeslag.

6 min

Slag op de Zuiderzee: hoe ‘geuzentuig’ de vijand een gevoelige slag toebracht

Over de bevrijding van Alkmaar en Leiden zijn al de nodige boeken geschreven, maar de Slag op de Zuiderzee, die voor een ommekeer zorgde in de strijd tegen het Spaanse juk, kwam er tot nu toe bekaaid vanaf. De publicatie van een nieuw boek moet in deze lacune voorzien. Dit is deel twee uit een serie van drie.

7 min

Watergeuzen waren zowel piraten als bevrijders

Waren de watergeuzen piraten of bevrijders, of waren ze het allebei? Dit is het eerste deel van een driedelige serie over de watergeuzen, die de zeeën onveilig maakten, maar ook de Spaanse troepen van de Zuiderzee verjoegen. Op 14 en 15 oktober herdenkt de stad Hoorn de Slag op de Zuiderzee, die op 11 en 12 oktober 1573 plaatsvond.

11 min

‘Tonnen gouds’ om Legmeer van de kaart te vegen

Waar nu het hart van de Randstad driftig klopt, dommelde eeuwen geleden uitgestrekt waterland onder brede wolkenluchten. Dijkweggetjes doorsneden het Amstellandse meren- en plassengebied. Wie indertijd van Amsterdam naar Leiden reisde, keek uit over Legmeer en Haarlemmermeer. Water, alom water. Totdat midden negentiende eeuw het Haarlemmermeer werd leeg gepompt. Het Legmeer klotste en kabbelde nog als vanouds. Exact 150 jaar geleden maakte koning Willem III daar met een pennenstreek definitief een eind aan.

9 min

‘Sail 1697’ – een zeilspektakel voor Peter de Grote

De kop van Noord-Holland kijkt er al reikhalzend naar uit: het grootscheepse zeilfeest Sail Den Helder. En ook 43 van de grootste zeilschepen ter wereld staan al in de startblokken. Tijdens de Marinedagen (29 juni-2 juli 2023) worden meer dan 350.000 bezoekers verwacht, die zich kunnen vergapen aan een race tussen ‘tall ships’, varend erfgoed, marinedemonstraties en een optocht door de binnenstad. Ook in de 17e eeuw werden er spectaculaire evenementen met zeilschepen in de Noord-Hollandse havens gehouden. Bijvoorbeeld toen Peter de Grote in 1697 incognito naar de provincie kwam, om het vak van scheepstimmerman te leren.

5 min

Conservator is bijna ‘verliefd’ op toiletset uit Palmhoutwrak

De driedelige documentaire over de zeventiende eeuwse jurk die Texelse sportduikers in 2014 uit het Palmhoutwrak haalden (en de andere vondsten), zorgen waarschijnlijk voor het drukste jaar in de geschiedenis van het Texelse museum Kaap Skil. Reden voor een terugblik met conservator geschiedenis Alec Ewing.

9 min

Schatten uit de Waddenzee: de zilveren japon uit het Palmhoutwrak

Weet u nog hoe een 17e-eeuwse japon zeven jaar geleden het wereldnieuws haalde? Duikers vonden in een scheepswrak bij de kust van Texel een kist vol kostbare kledingstukken. Het pronkstuk uit deze bodemschat was een roodbruine zijden japon. Vorig jaar werd onthuld, dat nóg een bijzondere japon de schipbreuk overleefd heeft.

4 min

Jan Janszoon: een Haarlemse moslimpiraat uit de 17de eeuw

Van alle Jannen die ooit te kaap’ren hebben gevaren, was zeerover Jan Janszoon van Haarlem (1570-na 1641) misschien wel de meest spraakmakende. Hoewel hij niet de Jan van Pier, Tjores en Corneel uit het bekende zeemanslied was, had zijn leven zomaar kunnen worden bezongen.

4 min

Het matrozenpakje

Op oude foto’s zijn jonge kinderen vaak gekleed in een matrozenpakje. Zij staan geposeerd voor een geschilderde achtergrond in een fotostudio. De meesten kijken serieus, verveeld, dromerig en een enkele keer vrolijk in de camera. Zou de fotograaf zo zijn best hebben gedaan voor dit mooie plaatje of is het dankzij de trotse moeder die erachter staat? Het matrozenpakje was namelijk hét ensemble bij uitstek dat moeders graag voor hun kroost aanschaften en behoort tot de populairste kindermode aller tijden.

7 min

Hooglanders en laaglanders in de Haarlemmermeer

In de negentiende eeuw heerste er een ware strijd tussen ‘Hooglanders’ en ‘Laaglanders’ in de Haarlemmermeer. Steeds meer eigenaren van laagland dienden verzoeken in om hun land te mogen inpolderen en onderbemalen, maar het polderbestuur had daar ernstig bezwaar tegen.

7 min

Weesjongens als kind van de rekening

Vanaf eind zeventiende eeuw monsterden weesjongens uit het Haarlemse Burgerweeshuis aan bij de VOC, waar ze als matroos of timmerman op de schepen aan de slag gingen. Van de 161 jongens die tussen 1691 en 1805 vertrokken, zijn er 75 overleden tijdens de lange reis. Van 30 weesjongens zijn behalve de vertrekdatum en het schip geen gegevens bekend. Slechts 39 van de jongeren die naar Indië waren vertrokken keerden naar Haarlem terug. Dick van Gijlswijk dook in de archieven om het lot van deze Indiëgangers vast te leggen.

8 min

Texels juttersbloed kruipt waar het niet gaan kan

Jutten hoort bij Texel. Al eeuwenlang verdienen de eilandbewoners wat bij met de scheepsladingen die na hevige stormen op het strand aanspoelen. Hoewel het jutten tegenwoordig meer een hobby dan noodzaak is, valt er nog steeds genoeg te vinden. Van een simpele reddingsboei tot een container vol gloednieuwe televisies.

5 min

Enkhuizen haringstad, hoezo?

De Hollandse Nieuwe is er weer! In juli vers aangevoerd op de afslag in Scheveningen. Een plaats die zich op Vlaggetjesdag met verve presenteert als dé haringhaven van ons land. En trots de vlag laat wapperen met drie gekroonde haringen. Maar het wapen met de drie haringen is heel oud. Het is al sinds 1356 het wapen van de stad Enkhuizen.

3 min