Wat is typisch Noord-Hollands? Stel deze vraag aan een willekeurige toerist en die zal ongetwijfeld klompen, molens, tulpen en kaas noemen. Maar wat de mensen in een streek écht bindt, zijn de tradities. Plaatselijke gebruiken en feesten, klederdracht en dialect. Deze vormen het immaterieel erfgoed van de provincie. Ga mee op reis langs de tradities van Noord-Holland.
Menig vishandel is op 7 en 9 september gesloten, want dan zijn ze naar de kermis in Volendam. In september en oktober vinden de laatste kermissen van het seizoen plaats. Wat voor zuiderlingen carnaval is, is kermis voor menig dorp in de kop van Noord-Holland.
>In het natte Noord-Holland vormden eendenkooien eeuwenlang een belangrijke bron van inkomsten. Deze unieke installaties, die hun oorsprong vinden in de late middeleeuwen, waren speciaal ontworpen om watervogels te vangen voor consumptie. Door een ingenieus systeem van vangpijpen werden de nietsvermoedende eenden gelokt en opgesloten, waarna ze letterlijk 'de pijp uit' gingen.
>Sinds 1593 vindt op het Alkmaarse Waagplein een kaasmarkt plaats, waarbij eeuwenlange tradities in ere worden gehouden. Kaasdrager Marco Koopman vertelt.
>Bijen worden al eeuwenlang gehouden voor de honing en bijenwas. Daarnaast vervullen ze een onmisbare rol in de bestuiving van onze gewassen. Tegenwoordig zijn er nog maar weinig imkers die met de bijenhouderij in hun levensonderhoud kunnen voorzien. In ons land worden bijen nu vooral gehouden als hobby of om een actieve bijdrage te leveren aan de biodiversiteit. Het ambacht bijenhouden is in 2020 uitgeroepen tot immaterieel erfgoed.
>Aan het begin van de twintigste eeuw werden er op Koninginnedag allerlei Oudhollandse spelletjes gespeeld, zoals met een hoge hoed op over een touw springen. In steden als Haarlem en Hoorn vonden er ook vliegerwedstrijden en gondeltochten plaats. Een duik in de krantenarchieven laat ons zien hoe Koninginnedag vroeger werd gevierd.
>Stiekem doen we het allemaal.. Als je op een LEGO blokje staat, je teen stoot, tijdens een ruzie met die vervelende buurman of in de auto tegen andere weggebruikers. Schelden en vloeken behoor je als nette burger natuurlijk niet te doen, maar het lucht zo op! Engelse onderzoekers hebben zelfs aangetoond dat je pijn beter kan verdragen als je er tegelijkertijd op los tiert. Uit verschillende bronnen blijkt dat onze voorouders ook niet vies waren van sterk taalgebruik; veelgebruikte scheldwoorden uit de geschiedenis zijn echter vergeten. Tijd om een aantal van deze historische ‘pareltjes’ uit te lichten.
>Stemrecht voor vrouwen. De 8-urige werkdag. Deze dingen werden mede mogelijk gemaakt doordat grote groepen mensen op de been kwamen. Sommige protesten veranderden de wereld, anderen haalden maar een klein beetje uit. Toch mogen we in Nederland gelukkig allemaal gebruik maken van ons demonstratierecht.
>Kerstbomen met lichtjes, samen zingen, aan de kerstdis of naar de mis. De manier waarop we Kerst vieren, kennen velen van ons nog uit onze jeugd. Toch veranderen tradities ook en hebben oude Kerstgebruiken plaats moeten maken voor nieuwe. Kent u bijvoorbeeld het branden van het Kerstblok nog, of de Amsterdamse nachtwachtliedjes?
>De laatste jaren gaan er stemmen op voor een nieuwe nationale feestdag: Keti-Koti. Op 1 juli wordt herdacht en gevierd dat de trans-Atlantische slavernij in het Koninkrijk der Nederlanden 150 (of 160) jaar geleden werd afgeschaft. Dit lijkt een recente ontwikkeling, maar al sinds 1863 wordt er op 1 juli jaarlijks stilgestaan bij de afschaffing van de slavernij.
>Meten is weten. Maar als een pond niet overal evenveel is, wordt dat lastiger. Tot in de late 18de eeuw hanteerde elke stad zijn eigen maateenheden. Daar waren mensen zo aan gewend, dat het invoeren van uniforme meters, grammen en liters niet over één nacht ijs ging. Er moesten wetten en verboden aan te pas komen, om mensen van de oude maten af te krijgen. Bepaalde oude maten hebben het tot in de 20e eeuw overleefd.
>Zo vroeg mogelijk zo veel mogelijk herrie maken en uitslapers plagen: dat is Luilak, een eeuwenoude traditie die je in grote delen van Noord-Holland terugziet.
>Op 5 mei vindt Bevrijdingspop weer plaats! Sinds de eerste editie in 1980 is het uitgegroeid tot het grootste benefietfestival van Nederland. En in navolging van Haarlem worden tegenwoordig in nog dertien andere plekken bevrijdingsfestivals georganiseerd.
>Sinds 2011 kent Nederland een nieuwe paastraditie: het muzikale tv-evenement The Passion. Miljoenen Nederlanders laten zich aan de hand van bekende Nederlandse popsongs meenemen in het paasverhaal. Dit jaar moesten bezoekers onder hun paraplu schuilen voor de stromende regen. Toevallig gooide het weer precies 100 jaar geleden ook roet in het eten tijdens een groots opgezet passiespektakel in Noord-Holland.
>Rode potloodjes in de aanslag: het is weer tijd om te stemmen. Op 15 maart 2023 staan we in de rij voor het stemhokje, om samen te bepalen wie ons in de Provinciale Staten en Waterschappen gaan vertegenwoordigen. Hoe ging dat in de tweede helft van de 19e eeuw?
>Op oude foto’s zijn jonge kinderen vaak gekleed in een matrozenpakje. Zij staan geposeerd voor een geschilderde achtergrond in een fotostudio. De meesten kijken serieus, verveeld, dromerig en een enkele keer vrolijk in de camera. Zou de fotograaf zo zijn best hebben gedaan voor dit mooie plaatje of is het dankzij de trotse moeder die erachter staat? Het matrozenpakje was namelijk hét ensemble bij uitstek dat moeders graag voor hun kroost aanschaften en behoort tot de populairste kindermode aller tijden.
>Versierde huizen, lichtgevende bomen en mooi gedekte tafels: het contrast met normale dagen kan in december niet groter zijn voor mensen zonder dikgevulde portemonnee of erger; zonder dak boven hun hoofd. Dit keer geen Scrooge in de hoofdrol van dit wijze kerstverhaal; maar Lazarus.
>Een jongetje met een baard van watten en een kartonnen kroon overhandigt een geschenk. Tegenover de Wijzen uit het Oosten staat een groepje herders, verkleed met doeken en baarden aan touwtjes. Aan de zijkant van het podium, tussen de coulissen, kijken kleine kinderen toe. Ondertussen wiegt een meisje het kindeke Jezus, een pop met een flinke bos haar. Het lijkt een kerstvoorstelling van een kerk of school, maar de beschrijving in de collectie van fotopersbureau De Boer luidt: 'Kerstfeest woonwagenbewoners, IJmuiden, 20 december 1967'. Waar kijken we precies naar? Wie zijn deze kinderen en wie organiseerde deze avond?
>Kerstbroden, waaronder de in de tweede helft van de negentiende eeuw uit Duitsland overgewaaide Weihnachtsstol, zijn een traktatie in de decembermaand. Het bij voorkeur met wit suikerpoeder bestrooide baksel is niet alleen favoriet in huiselijke kring, maar ook vaste prik bij allerlei soorten kerstvieringen.
>Weinig zaken zijn zo mysterieus als Sinterklaas. Hoe oud is de beste man nou eigenlijk? En hoe is het mogelijk dat Sinterklaas alles over iedereen weet? Sommige keiharde feiten kent iedereen: Sinterklaas komt uit Spanje en vaart op een stoomboot.
>Onze christelijke feestdagen mogen dan vanzelfsprekend lijken, hun oorsprong is eigenlijk ouder dan je denkt. Haast alle feesten en hun symbolen, van de vrolijke paashaas tot de gezellige kerstboom, zijn namelijk ontstaan uit heidense (offer)feesten. De kerk was er alleen érg goed in om deze bestaande feesten een christelijk tintje te geven.
>