Verhalen

‘Sail 1697’ – een zeilspektakel voor Peter de Grote

De kop van Noord-Holland kijkt er al reikhalzend naar uit: het grootscheepse zeilfeest Sail Den Helder. En ook 43 van de grootste zeilschepen ter wereld staan al in de startblokken. Tijdens de Marinedagen (29 juni-2 juli 2023) worden meer dan 350.000 bezoekers verwacht, die zich kunnen vergapen aan een race tussen ‘tall ships’, varend erfgoed, marinedemonstraties en een optocht door de binnenstad. Ook in de 17e eeuw werden er spectaculaire evenementen met zeilschepen in de Noord-Hollandse havens gehouden. Bijvoorbeeld toen Peter de Grote in 1697 incognito naar de provincie kwam, om het vak van scheepstimmerman te leren.

5 min

Made in… de Zaanstreek

De expositie ´Made in…´ in het Zaans Museum gaat over de kleding die tussen 1760-1850 in de Zaanstreek werd gedragen. Wat is zo kenmerkend voor de streekdracht in deze periode? Modeconservator Leonie Sterenborg vertelt ons er meer over.

6 min

Hoe maakte Verkade zijn beroemde koekjes en chocola?

Toen Ericus Verkade in 1886 de Verkadefabriek oprichtte, wist hij niet dat zijn familiebedrijf ooit bekend zou komen te staan om de heerlijke koekjes en chocolade. De fabriek maakte aanvankelijk slechts brood, beschuit en ontbijtkoek, maar daar zou gauw verandering in komen. Hoe konden de biscuitjes en chocoladerepen van Verkade tot zo’n begrip uitgroeien? En misschien nog wel belangrijker: hoe werden ze eigenlijk gemaakt? Om dat uit te vinden, brachten we een bezoekje aan de Verkade Experience in het Zaans Museum.

6 min

Vergeten helden: oude ambachten in beeld gebracht

Voor zijn nieuwe fotoserie ‘Forgotten heroes’ fotografeerde Ezra Böhm ambachtslieden door het hele land. Hij laat mensen zien die met een ongelofelijke passie en toewijding hun ambacht uitoefenen. Hun kennis en expertise is gedurende vele generaties ontwikkeld, gevormd en overdragen. Deze eeuwenoude kennis is vandaag de dag nog steeds relevant. Met deze fotoserie laat Ezra zien hoe belangrijk het is om deze oude ambachten te behouden.

8 min

Bijzondere (bij)namen: Zaanstreek en Waterland

Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: de Zaanstreek en Waterland.

8 min

De rijke bagger van de Wilhelminasluis

In het oude centrum van Zaandam is in maart 2020 de Wilhelminasluis uitgebaggerd en vergroot. Het onderzoeksbureau Hollandia Archeologen kreeg van de Provincie Noord-Holland de opdracht om het archeologisch onderzoek hierbij uit te voeren. De gemeente Zaanstad schreef het Programma van Eisen waaraan het onderzoek moest voldoen, begeleidde de werkzaamheden, sorteerde de vondsten en conserveerde en determineerde een deel daarvan. Ook (Zaanse) amateurarcheologen, vrijwilligers en studenten van diverse opleidingen hielpen een handje mee. Dat tijdens de werkzaamheden ruim 400.000 vondsten uit de 15e tot en met de 18e eeuw gevonden zouden worden, overtrof alle verwachtingen.

8 min

Stemmig in het zwart: Rouwkleding in Noord-Holland

Wanneer er iemand overlijdt, breekt voor de nabestaanden een periode van rouw aan. Tegenwoordig neemt men vaak samen afscheid van de overledene tijdens een uitvaart, maar is het rouwproces daarna meestal een privéaangelegenheid. Vroeger was dat anders en kon je vaak in één oogopslag zien dat iemand ‘in de rouw’ was. Strenge etiquetteregels schreven tot in de 20e eeuw voor dat men na een overlijden tijdelijk speciale rouwkleding moest dragen om de overleden persoon zijn laatste eer te betuigen.

7 min

Siervuurwerk was altijd een grote bron van vermaak

Oud en Nieuw zal dit jaar zonder siervuurwerk worden gevierd. En dat is voor liefhebbers van vuurwerk jammer. Al eeuwenlang vormde siervuurwerk het hoogtepunt van menig volksfeest.

7 min

Mode en het Zaans Kostuum

Het Zaans Kostuum is bekend geworden in de verschijningsvorm van rond 1780. Vooral het kostuum van de vrouw, jak en rok breed silhouet, kostbare stoffen, oorijzer, sieraden en de kaper spreekt tot de verbeelding. De mannen droegen het gangbare driedelige kostuum, lange jas, kniebroek, vest en driekante steek. Feitelijk ligt de bloeiperiode tussen ca. 1750 en 1850. Het accent ligt wel op de tijd rond 1780. Uit deze periode zijn de meeste publicaties geweest en is ook de meeste kleding bewaard gebleven. Het Zaans Museum heeft een prachtige collectie van deze kleding.

9 min

Forten Stelling van Amsterdam zijn eldorado voor vogels en wijnverkopers

Vogels, wijnliefhebbers en saunagasten, ze hebben allemaal baat bij de forten die destijds als onderdeel van de Stelling van Amsterdam zijn gebouwd. Agnes de Boer sprak met mensen die op de forten hebben gewoond en gewerkt. Dat leidde tot drie boeken, waarvan het laatste deel net is verschenen.

8 min

Met Jan Feith door de Zaanstreek (1933)

Deze zomer neemt Jan Feith je mee op reis door onze provincie. Zijn historische teksten uit het album ‘Zwerftochten door ons land: Noord-Holland’ (1933) geven een beeld van zonnige duinen, drukke pleinen en pittoreske polders. Deze week: ‘Langs de Zaanstreek’.

8 min

Gebouw 8 krijgt een nieuw leven

Op het Hembrugterrein in Zaandam vind je het voormalige wapendepot Gebouw 8. Het was er lange tijd beroerd aan toe, maar wordt nu opgeknapt. Het is een zogenaamde voorherbestemming: de toekomstige eigenaar mag het rijksmonument naar eigen inzicht een nieuw doel geven.

3 min

‘Het was tijd voor een redding’

Aan het Noordzeekanaal in Zaandam, in het hart van de Stelling van Amsterdam, ligt het Hembrugterrein van de oude munitiefabriek Artillerie Inrichtingen. De gebouwen op het terrein stonden de afgelopen jaren leeg en het verval trad steeds verder in. Zo ook bij Gebouw 197, een oud laboratoriumgebouw met een wijds uitzicht over het kanaal en de Zaan. ‘Het was tijd voor een redding,’ zegt Stella van Heezik van Stadsherstel Amsterdam.

3 min

Het dodelijke slachtoffer van de Februaristaking

Op woensdag 26 februari 1941 weerklonk door de straten van de Zaanstreek de oproep tot staking. De bevolking pikte niet langer dat joodse landgenoten werden weggevoerd. Ook protesteerden ze tegen de steeds wredere maatregelen van de nazi´s tegen de burgerbevolking. De bezetter reageerde woedend. Vanuit overvalwagens werd er door Duitse militairen geschoten op de stakers. Een jonge slagersknecht moest het met zijn leven bekopen.

3 min

Kerken door Zuiderzeewater verwoest

Toen de dijken van de Zuiderzee in januari 1916 na dagenlang stormweer op verschillende plaatsen doorbraken, overstroomde het water snel het laaggelegen Waterland, het oostelijke gedeelte van de Zaanstreek en de Anna Paulownapolder. De inwoners moesten in allerijl het vege lijf zien te redden.

8 min

Claes Compaen uit Oostzaan

“De Rover Klaas Compaen, heeft op den Oceaan, zich zelven rijk gestolen; Maar in zijn ouderdom, behoeftig, mank en krom, moest hij om brood noch doolen. Gestolen goed gedijd niet, Een goed gemoed benijd niet”, werd na het overlijden van de beruchte zeevaarder, Claes Compaen, gerijmd. Hij was al jong als volwaardig bemanningslid op een schip te vinden en maakte succes als koopman en later Kaapvaarder. Verontwaardigd over een oneerlijke opbrengst van een veroverde prijs, besloot de Zaanse schipper alleen nog voor eigen rekening de zee op te gaan.

4 min

De tijd door de eeuwen heen in Museum Zaanse Tijd

Tijd: het lijkt voor ons zo vanzelfsprekend. Je staat ermee op, gaat ermee naar bed en als je wil weten hoe laat het is kijk je op je telefoon of horloge. Sommige mensen worden zelfs nerveus als ze niet weten hoe laat het is. Dat deze constante kennis vroeger niet altijd zo normaal was, toont het Museum Zaanse Tijd. Het is gespecialiseerd in Nederlandse klokken en de ontwikkeling daarvan tussen de vijftiende en het begin van de twintigste eeuw. Groot en klein, oud en nieuw, van tafelklok tot staande klok: ze zijn allemaal terug te vinden in het museum op de Zaanse Schans.

3 min

Vijf bijzondere objecten uit het Zaans Museum

De collectie van Het Zaans Museum geeft een rijk beeld van de geschiedenis van de Zaanstreek, het eerste industriegebied ter wereld. Vijf opmerkelijke objecten belichten de rol van industriële giganten als Honig, cacaofabriek de Zaan, Wessanen en Verkade maar ook de schoonheid van het landschap.

4 min

Zaans Industrieel Erfgoed: Top vijf stukken uit het gemeentearchief

De Zaanstreek kent een zeer uitgebreide industriële geschiedenis en is daarmee één van de meest bekende plekken waar het Hollandse industriële erfgoed zijn sporen heeft achter gelaten. Het geheugen van de Zaanstreek is in het Gemeentearchief Zaanstad te vinden, waar boeken, tekeningen, verslagen, prenten, kaarten en foto’s over het gebied van vroeger tot nu verhalen. Hier een dwarsdoorsnede van de Zaanse industriële geschiedenis aan de hand van vijf waardevolle stukken uit het archief.

6 min

Het Juffertje: De eerste houtzaagmolen van Cornelis Corneliszoon van Uitgeest

Het is 1592 en de eerste tumultueuze jaren van de Nederlandse Opstand zijn voorbij als Cornelis Cornelisz. van Uitgeest, ook wel Krelis Lootjes genoemd, de houtzaagmolen uitvindt.

5 min

Vijf malle molengeschiedenissen uit de Zaanstreek

Als herinnering aan de industriële glorietijd staan er nog altijd draaiende molens in de Zaanstreek. Aan veel bestaande en historische molens kleeft een mooi verhaal, wat in het bijzonder geldt voor dit merkwaardige vijftal.

5 min