Van kolossale verdedigingswerken en verlaten fabriekshallen tot luisterrijke kerkgebouwen en knusse stolpboerderijen. Noord-Holland is rijk aan monumenten in alle soorten en maten, sommige op het eerste gezicht misschien onbeduidend, andere het pronkende middelpunt van een historische binnenstad. Achter elke houten deur of stenen muur schuilt een fascinerend verhaal.
Monumenten die door de provincie zijn aangewezen, zijn sinds kort nog beter herkenbaar door een provinciaal monumentenschildje. Met het monumentenschildje wil de provincie eigenaren bedanken voor hun inzet en helpen meer bekendheid te geven aan ons provinciale erfgoed.
Niet alle oude gebouwen verdienen het predicaat provinciaal monument. Pak de fiets of trek de wandelschoenen aan en ga over het lange Jaagpad van De Kwakel (bij Uithoorn) naar de Tolhuissluis. Daar zie je bescheiden sluiswachtershuisjes met monumentale status. En een theetuin. Om bij te komen.
>Kerkelijk centrum De Hoeksteen in Uithoorn was één van de laatste creaties van architect Gerrit Rietveld. Het bijzondere kubusvormige gebouw aan het water wordt gekenmerkt door Rietvelds karakteristieke eenvoud. Rietveld zou de opening zelf niet meer meemaken, hij overleed tijdens de bouw in 1964.
>Bij het Haarlemse restaurant en stadsstrand De Oerkap aan het Spaarne is het verleden nog goed te zien. Het ruige, industriële gebouw was ooit een leer- en drijfriemenfabriek, die nationale bekendheid genoot.
>Het industriële complex aan de Hilversumse Mussenstraat kent een turbulente geschiedenis. Van farmaceutische fabriek en gemeentewerf is het sinds kort een thuis voor digitale creatievelingen.
>Als je wel eens door Amsterdam gefietst hebt, ben je er ongetwijfeld langs gekomen: de kleine brugwachtershuisjes aan het water. Sommigen gaan helemaal op in de wijk, anderen vormen juist een contrast met de omgeving. Vanaf 2018 is het mogelijk om te overnachten in deze kleine stukjes erfgoed.
>Het volksbadhuis aan de Hilversumse Meidoornstraat betekende een grote verbetering op het gebied van hygiëne, in een tijd dat veel huizen nog geen badkamer hadden. Het bijna honderd jaar oude monument is recentelijk herbestemd tot woningen.
>In het groen aan de oude Koepoortsgracht te Hoorn, vind je de Maria- of Kruittoren. Al meer dan vijfhonderd jaar waakt het oude verdedigingswerk over de stad. En sindsdien heeft het meerdere functies toebedeeld gekregen. Een knap staaltje herbestemming.
>De Martinuskerk in Schellinkhout is de afgelopen eeuwen getuige geweest van bijzondere historische gebeurtenissen, zoals een zeeslag op de Zuiderzee. De kerk, een Provinciaal Monument, wordt momenteel herbestemd door BOEi.
>In een voormalige scheepswerf in Enkhuizen houdt Brouwerij De Werf de historie van het bierbrouwen hoog.
>De vervallen boerderij was één van de laatste overgebleven West-Friese langhuizen. Na een grondige renovatie is het nu vakantiehuis Monument en Bed.
>Eindelijk is het zover: de Ringersfabriek aan de Noorderkade in Alkmaar krijgt een nieuwe bestemming, mét uitzicht over de historische binnenstad.
>Het is een van de grootste boerderijen van de Beemster en een baken in het Hollandse landschap: stolpboerderij De Broedersbouw aan de Oostdijk.
>Het schooltje van Dik Trom is een eenklassig schoolgebouwtje uit de late 19e eeuw. Schrijver C. Joh. Kieviet gaf er les en schreef er zijn beroemde Dik Trom reeks. Dankzij de inspanningen van velen is het sinds 2013 een kinderboekenmuseum.
>Het Vuurtoreneiland bij Durgerdam, in het Markermeer, is begonnen als ondergrond voor kustverlichting, deed jarenlang dienst als militair verdedigingswerk om vervolgens als culinaire (her-)bestemming de toekomst in te gaan.
>In het Haarlemse stadsbeeld prijkt de witte toren van de Bakenesserkerk. Toch is het niet vanzelfsprekend dat deze kerk er nog staat. Na jaren van leegstand biedt het godshuis sinds 2011 ruimte aan Bureau Archeologie.
>Op het Hembrugterrein in Zaandam vind je het voormalige wapendepot Gebouw 8. Het was er lange tijd beroerd aan toe, maar wordt nu opgeknapt. Het is een zogenaamde voorherbestemming: de toekomstige eigenaar mag het rijksmonument naar eigen inzicht een nieuw doel geven.
>In de Bensdorpfabriek, waar nog niet zo lang geleden Brosrepen werden geproduceerd, verrijst een nieuwe stadswijk. In 2018 nemen de eerste bewoners er hun intrek.
>Sint Willibrordus in Heiloo vormde sinds de oprichting in 1929 een besloten wereld waar psychiatrische patiënten mochten rekenen op de hulp van katholieke broeders. Vandaag de dag is er, naast 250 patiënten, ook het Willibrordus Business Centrum te vinden.
>Zeegras was een belangrijke pijler onder de economie van het voormalige eiland Wieringen. Vele eilandbewoners werkten lange tijd in de wierindustrie en sloegen de plantjes op in zogenaamde wierschuren, tot een schimmelziekte en de aanleg van de Afsluitdijk dit proces abrupt tot een einde bracht.
>Tussen Amsterdam, Leiden en Haarlem strekten zich in de 13de eeuw minstens drie veenmeren uit. Er verdween steeds meer land. Het water moest weg, maar dit duurde nog tot 1849. Toen werden er drie gemalen neergezet, waaronder De Lynden.
>