Trompenburgh is een prachtige, in de zeventiende eeuw gebouwde buitenplaats. Als je er anno 2023 naar toe loopt, wordt je getroffen door de rust, de vogeltjes en de hoge, schaduwrijke bomen.

Het buitenhuis is vernoemd naar Cornelis Tromp, zoon van admiraal Maarten Harpertszoon Tromp. Cornelis was getrouwd met de zeer gefortuneerde weduwe Margaretha van Raephorst, met wie hij aan de Keizersgracht in Amsterdam woonde.

Huis in het water

Het landgoed ontleent zijn charme grotendeels aan zijn ligging, want het wordt omzoomd door grote vijvers. Het huis en het daarmee verbonden paviljoen staan in het water en dat maakt het gebouw, dat in 1678 werd gebouwd, vrij uniek. Tromps gasten kwamen meestal met de boot. Via de Vecht en de trekvaart voeren ze naar ’s-Graveland en na een wandeling langs de beelden, betraden ze vervolgens het woonhuis, om te eindigen in het zeer fraaie met zeeslagen beschilderde paviljoen.

Voordat Tromp in ’s-Graveland zijn buitenhuis liet bouwen, was het gebied tussen Amsterdam en Hilversum nog woeste heidegrond, waar zich rovers en allerlei dieren ophielden. “Toen het gebied werd ontgonnen, begin zeventiende eeuw, werd hier het zand vandaan gehaald voor de uitbreiding van de Amsterdamse grachtengordel,” vertelt bouwkundige Robin Koot, die de restauratie van Trompenburgh leidt. “Het organische huisvuil uit Amsterdam werd weer hier naar toe gebracht om de grond vruchtbaar te maken.”

Het buitenhuis, dat uit een ‘corps de logis’ (woonhuis) en een achthoekig  paviljoen met koepel bestaat, door een ‘tussenlid’ met elkaar verbonden, is sinds 2016 eigendom van Monumentenbezit, dat zo’n 32 monumenten beheert, van gedenknaalden tot de Vestingwerken van Naarden.

Zeeslagen

“Dat het huis zo prominent in het water staat, maakt het uniek,” legt de projectleider uit. “Het vermoeden is dat Tromp, die bij de admiraliteit zat en dus wel wat met de zee had, daar bewust voor gekozen heeft. We vermoeden ook dat het rechthoekige woonhuis gebouwd is op de restanten van een huis dat daarvoor op deze plek stond en dat door Franse soldaten is gebrandschat. En dat het paviljoen er door Tromp is aangezet.”

Die koepelzaal was en is het hoogtepunt van het gebouw, omdat het interieur  is versierd met de zeeslagen waar Cornelis Tromp aan heeft deelgenomen. Koot spreekt van ‘een soort van mausoleum voor het geslacht Tromp’, verlucht met decoraties die vooral tot doel hebben om de familie Tromp te verheerlijken. Tromp moet sowieso een ijdel baasje zijn geweest, want hij heeft maar liefst twintig schilderijen van zichzelf laten maken. In dit selfie-tijdperk valt dat misschien wel mee, maar in de zeventiende eeuw was dat beslist een record, zo vermeldt Wikipedia.

Maar dat is niet het enige. “Wat het huis ook uniek maakt, is dat er zoveel van de zeventiende eeuwse structuur bewaard is gebleven. Er is sindsdien weinig in het gebouw aangepast; de schilderingen op de plafonds en in de zaal zijn er allemaal nog.”

Overgeschilderd

Een aantal van die schilderijen zijn in de loop der tijd overgeschilderd.“Smaken veranderen, dus in de koepelzaal is begin negentiende eeuw over die schilderingen heen geschilderd. Het huis is verschillende malen verkocht en een nieuwe eigenaar richt het naar zijn eigen smaak in.” Maar de meeste verborgen schilderingen zijn inmiddels wel ontdekt en worden momenteel gerestaureerd.

Bij het huis hoorden ook nog tuinen, een boerderij en een fruitboomgaard, maar die hebben niet allemaal de tand des tijds doorstaan. De tuin met parterres en beeldengroepen is geheel verdwenen. Dat is nu een parkbos geworden. En de fruitboomgaard is nu een weiland.

Voor een deel wordt de omgeving weer in ere hersteld. “We gaan de laanstructuur terugbrengen. De eikenlaan, die doorloopt tot Hilversum, is er nog, maar er liep ook nog een u-vormige bomenlaan rondom de siertuin en die komt weer terug. Alleen krijgen de bomen wat meer ruimte, zodat ze het goed kunnen doen. En we gaan bomen planten die tegen droge zomers kunnen, zoals lindes en iepen.” De siertuin zelf komt overigens niet terug, want die bleek te duur in onderhoud.

Tuinherstel

In het najaar van 2024 hoopt Monumentenbezit met het tuinherstel te kunnen beginnen. De financiering daarvan is nog niet helemaal rond, ook al heeft de provincie Noord-Holland al een bijdrage toegezegd. Als alles volgens plan verloopt, kunnen de buitenwerkzaamheden in 2025 zijn afgerond. Dan moet ook de restauratie van Trompenburgh gereed zijn en wordt de buitenplaats weer toegankelijk voor publiek.

“In het begin zullen we twee dagen in de week open gaan voor een breed publiek. Na succes zal dat nog worden uitgebreid. Verder zijn we een officiële trouwlocatie en zal het pand worden verhuurd voor kleinschalige evenementen, zoals diners, concertjes en lezingen.”

Méér water

We lopen naar buiten en nemen de omgeving in ogenschouw. “Oorspronkelijk stond het huis nog meer in het water dan nu, dus we gaan een deel van het grasveld uitgraven. Dat wordt weer water. Verder komt er een houten toegangsbrug, zoals het er in de zeventiende eeuw heeft uitgezien.”

Vervolgens wijst hij naar de eilanden, waarvan er twee aan de linker en twee aan de rechterkant van het huis liggen. “Je ziet nu drie eilanden. Op het vierde eiland, wat nu een schiereiland is, wordt geparkeerd, maar dat wordt ook weer een eiland.”

Vervolgens wijst hij naar de tuinmanswoning, die in de negentiende eeuw is gebouwd. “Dat is ook een rijksmonument, dus daar mogen we niet aankomen. Dat is trouwens nòg een extra reden waarom we die siertuin, met haagjes en beelden, nooit meer terug kunnen laten keren. Zo’n gespiegelde tuin moet er strak en netjes uitzien, en dat vergt zoveel aan onderhoudskosten, dat het gewoon niet haalbaar is. Bovendien zouden we dan ook de hoge bomen die er nu staan moeten kappen en dat zou zonde zijn.”

Dominante tijdslagen

Kortom, de zeventiende-eeuwse sfeer van het huis wordt versterkt, maar dat geldt niet voor de omgeving. “Stel dat je dat allemaal in zeventiende eeuwse staat zou willen terugbrengen, dan nog kan het niet altijd. In de loop der tijd is het al zo vaak aangepast, waardoor een andere tijdslaag dominant is geworden.”

Via de vijver, die voor een deel met planten is overwoekerd, lopen we naar de fruitboomgaard, die ook terugkeert. “We denken aan het planten van oude rassen, zoals appels, peren en pruimen.”

De boomgaard loopt door tot het eind van de haag. Daar achter liggen de weilanden, die tot aan Hilversum doorlopen. “Die weilanden worden nu aan boeren verpacht en dat was in de zeventiende eeuw al zo.”

Trompenburgh is naar de eerste bewoner vernoemd, maar heeft nadien natuurlijk verschillende bewoners gekend. “Het is niet altijd een buitenhuis geweest,” weet Koot. “Het is ook wel eens een tijd permanent bewoond geweest.” Dat moeten dan wel mensen van enige statuur zijn geweest, veronderstellen we. Koot knikt instemmend. “Ja, een doorsnee rijtjeshuis is het nooit geweest.”

Auteur: Arnoud van Soest

Omslagfoto: Zeevaarder Tromp liet zich ook in zijn vrije tijd graag door water omringen. Foto via Monumentenbezit.

Publicatiedatum: 27/07/2023