Oranjegezinde namen tot aan de Franse tijd

Het zeventiende-eeuwse pand ademt de historie van eeuwen. Vele duizenden mensen kwamen in herberg ‘De Prins’ over de vloer om te vergaderen, plannen te ontwikkelen, ideeën op te doen en natuurlijk om te eten, te drinken en te feesten. Het heeft daarna nog verschillende andere Oranjegezinde namen gehad zoals: Prins Maurits, Prins Hendrik van Oranje, Prins Frederik Hendrik. Ten tijde van de Franse machthebbers (1794-1814) veranderde de naam in ‘De Waakzaamheid’.

Net voor 1840 werd de Waakzaamheid uitgebreid met een grote feestzaal aan de Zaan en een koffiekamer. Daardoor verloor de houten herberg uit 1626 geleidelijk zijn functie als gelagkamer en werd omgetoverd tot woonhuis voor de eigenaren en hun gezin. Na restauratie in 2011 kreeg het de functie van herberg weer terug.

Verzetsstrijders

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het authentieke Zaanse pand meer dan eens het toneel van verschillende scènes uit de bezettingstijd. Zo sprak NSB-leider Mussert er op 29 januari 1935 al een volle zaal toe, terwijl een grote groep communisten buiten protesteerden tegen de opkomst van het fascisme. De eigenaars van het gebouw, Hendrik en Louise Ero, sloten zich aan bij de Nederlandse verzetsorganisatie de Stijkelgroep. Deze groep kwam bijeen in De Waakzaamheid.

In 1941 werd het echtpaar verraden, opgepakt en ze overleefden de oorlog niet. In 1942 moesten dansende bezoekers van De Waakzaamheid het ontgelden: zij werden in elkaar geslagen door leden van de Zaanse NSB-weerafdeling. Na de oorlog vervulde de uitgaansgelegenheid een laatste oorlogsrol: de Waakzaamheid werd een afmeldingsbureau voor onderduikers die zich in de omgeving hadden schuilgehouden.

Van lezingen van Multatuli tot houseparty’s met Tiësto

In de Tweede Wereldoorlog kwamen er al jonge jazzmuzikanten in De Waakzaamheid bijeen voor jamsessions en concerten. Maar vooral in de ‘feestjaren’ na de Tweede Wereldoorlog groeide ze uit tot een jazztempel van internationale bekendheid. Internationale artiesten, waaronder Billie Holiday, traden er op. In de late jaren 60 begon TV-showpresentator Henny Huisman hier als lokale plaatjesdraaier zijn carrière. Veel bekende Zaanse- en Nederlandse beatbands traden er op waaronder The Outsiders, Cuby & The Blizzards en Shocking Blue in 1967.

Later speelden ook De Dijk, Herman Brood en Golden Earring hier, evenals bekende cabaretiers zoals Toon Hermans en Wim Sonneveld. De Waakzaamheid werd een begrip in de Zaanstreek. Maar ook in Noord-Holland in algemeen en in Amsterdam in het bijzonder stond de uitgaansgelegenheid goed bekend. De houseparty’s in de jaren 80 en 90 met dj’s als Eddy de Clerq, Marcello en Tiësto waren legendarisch en trokken liefhebbers uit het hele land. Het allerlaatste feest was op 21 juni 2008.

Na het sluiten van housetempel De Waakzaamheid raakte het pand verder in verval. Om dit rijksmonument niet verder te laten verpauperen werd de hulp ingeschakeld van particulieren en het tv-programma Het Mooiste Pand van Nederland. Helaas won De Waakzaamheid net niet de hoofdprijs van 1 miljoen. Stichting De Waakzaamheid gaf echter niet op en maakte een plan om 1,1 miljoen euro binnen te halen. Zo was er bijvoorbeeld de actie ‘Adopteer een plank’. Door fondsen, subsidies en particulieren kon de restauratie uiteindelijk op 19 maart 2011 van start gaan.

Tijdens de restauratie is de dubbele smuiger (een typisch Zaanse vuurplaats) met tegeltjes van Bijbelse voorstellingen teruggebracht. En na kleurenonderzoek is ervoor gekozen om de buitenkant kopergroen te maken. Na de restauratie heeft De Waakzaamheid zijn oude functie als herberg weer terug gekregen. Stadsherstel nam het pand over van Stichting De Waakzaamheid in 2016, omdat de Stichting de toekomst van het pand op het gebied van onderhoud en beheer wilde veiligstellen.

Auteur: Stadsherstel Amsterdam.

Via #OmDeDagEenMonument vult Stadsherstel Amsterdam de verhalen over hun monumenten aan. Zo kunnen bezoekers in 2025, als Amsterdam 750 jaar bestaat, al hun 750 monumenten onder uitgelicht vinden en ontdekken hoe waardevol deze monumenten zijn.

Publicatiedatum: 21/09/2020