Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Monumenten

Van kolossale verdedigingswerken en verlaten fabriekshallen tot luisterrijke kerkgebouwen en knusse stolpboerderijen. Noord-Holland is rijk aan monumenten in alle soorten en maten, sommige op het eerste gezicht misschien onbeduidend, andere het pronkende middelpunt van een historische binnenstad. Achter elke houten deur of stenen muur schuilt een fascinerend verhaal.

Monumenten die door de provincie zijn aangewezen, zijn sinds kort nog beter herkenbaar door een provinciaal monumentenschildje. Met het monumentenschildje wil de provincie eigenaren bedanken voor hun inzet en helpen meer bekendheid te geven aan ons provinciale erfgoed.

Verhalen

Het Huldtoneel bij Heemskerk

Het Huldtoneel of de Schepelenberg bij Heemskerk is een historische plek van samenkomst van de bewoners en de Graven van Holland. Er werd overleg gevoerd met de landheren over allerlei bestuurlijke zaken. Nieuwe graven lieten zich hier inhuldigen als Heren van Kennemerland; vandaar de naam Huldtoneel. Het historisch monument ligt precies halverwege de noordgrens (de Zijpe) en de zuidgrens (de Kennemerbeek) van het gewest. Aan de Herenweg en schuin tegenover het Chateau Marquette, dat een opvolger is van een middeleeuws kasteel.

>

In de Amstelveense Dorpskerk worden nu gaatjes gevuld

De Dorpskerk in het oude hart van Amstelveen is waarschijnlijk al het vierde kerkgebouw op deze plek. De opeenvolgende godshuizen bepalen hier al acht eeuwen lang het aanzien van het Dorpsplein én het ritme van het leven. Hoewel het huidige gebouw na herbestemming niet meer als kerk in gebruik is, zijn er nog veel oude elementen intact gebleven. Deze vertellen ons over de geschiedenis van ‘Nieuwer-Amstel’, zoals Amstelveen tot 1964 heette.

>

De historische koelkast: ijskelders in Noord-Holland

Ze zijn nog wel te vinden op landgoederen van kastelen en buitenplaatsen: ijskelders. De gewelfde bouwwerken zijn dikwijls verstopt onder heuvels en bomen. In de winter werd er ijs en sneeuw opgeslagen, zodat men het in de zomer kon gebruiken om voedsel te bewaren. Fotograaf Annemarie Bal ging op pad om een aantal bijzondere ijskelders te fotograferen.

>

Het Missiehuis in Hoorn is weer tot leven gebracht

Het Hoornse Missiehuis glimt en blinkt weer als nooit tevoren. Twintig jaar stond het complex leeg, maar een ondernemer in de gezondheidszorg bracht weer leven in het bijna honderdjarige gebouw.

>

Hoe het Spaarndammerplantsoen wereldwijde roem vergaarde

Arbeiderspaleizen werden ze genoemd, de sierlijke en kleurrijke woonblokken die architect en kunstenaar Michel de Klerk (1884-1923) ontwierp voor het Amsterdamse Spaarndammerplantsoen (Het Schip) en De Dageraad in De Pijp.

>

Binnenkijker: stolpboerderij Olga Hoeve in Twisk

Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna af naar een stolpboerderij Olga Hoeve in Twisk.

>

Binnenkijker: stolpboerderij in Schoorldam

Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna samen met Mart Groentjes af naar een stolpboerderij aan de Westfriesedijk in Schoorldam.

>

Binnenkijker: stolpboerderij Alida Hoeve

Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna af naar de Alida Hoeve in Warmenhuizen.

>

The Movies

Bioscoop The Movies op de Haarlemmerdijk te Amsterdam brengt al meer dan 110 jaar de wereld op het grote doek. In 2020 werden de deuren gesloten voor een ingrijpende renovatie. De oudste bioscoop van Amsterdam met het karakteristieke Art Deco interieur ging op 13 maart 2023 weer open. Erfgoed specialist en fotograaf Anna Groentjes bracht een bezoek aan de ‘nieuwe’ bioscoop en sprak met medewerker Julien Staartjes.

>

Huis de Morgenzon in Oud Velsen

De heer Jongkind kocht Huis de Morgenzon in het dorp Oud Velsen toen de omgeving van het huis al een metamorfose had ondergaan. Lag het eerst dicht naast andere dorpswoningen, toen hij het kocht had het vrij uitzicht over het Noordzeekanaal. Voor de aanleg van het kanaal moest een deel van het dorp wijken en na de verbreding slokte het nog meer dorp op. Uiteindelijk verdween in 1969 ook het buurpand van de heer Jongkind en lag zijn huis aan de Hoofdbuurtstraat 6 aan het kanaal aan het einde van het dorp. Huis de Morgenzon werd door hem nagelaten aan Stadsherstel.

>

Amsterdam-Noord: van afvoerputje naar luxe woningen aan het IJ

Nooddorpen, woonscholen, tuindorpen en luxe woonwijken, het hoort allemaal bij de geschiedenis van Amsterdam-Noord, waar inmiddels 100.000 mensen wonen. Pieter Roemer (68) woont er en mag over zijn stadsdeel graag boekjes maken, die hij in eigen beheer uitgeeft.

>

Begraafplaatsen zijn oase van rust, maar ook een plek vol verhalen

Begraafplaatsen zijn niet alleen plekken waar we onze doden een laatste rustplaats gunnen. Ze zijn ook een oase van rust en groen èn ze geven een tijdsbeeld. De landelijke stichting Terebinth bekommert zich dan ook om het funeraire erfgoed. Ze stimuleert het opknappen van verwaarloosde begraafplaatsen en grafmonumenten, maar organiseert ook lezingen en rondleidingen.

>

De Kalkovens: haard van de Huizer haven

De Gooise havenstad Huizen telt één provinciaal monument: de Kalkovens. Als oudste industrie van Huizen vormen de vier torens nog altijd een karakteristiek gezicht aan de haven. Niet voor niets is de voormalige schelpkalkfabriek nu een gewilde evenementenlocatie. Maar wat werd hier vroeger precies gemaakt en waarom was deze industrie zo belangrijk voor Huizen?

>

Johan, Volkje en de kinderen: hoofden op historische huizen

Levensecht kijken ze voor zich uit, de in steen vereeuwigde koppen op gevels van historische huizen. Doorgaans wordt aangenomen dat het slechts decoratief bedoelde gezichten zijn. Maar een nieuw boek laat zien dat er echte mensen achter de hoofden schuilgaan. Het zijn persoonlijke portretten van de echtparen die het huis lieten bouwen. In de Jansstraat in Haarlem bijvoorbeeld.

>

Wonen in een monument: een voormalige onderwijzerswoning uit 1934

Aan de Dorpsstraat in Nieuwe Niedorp staan een basisschool en een voormalige onderwijzerswoning uit de jaren 1930. De twee gemeentelijke monumenten zijn prachtige voorbeelden van de traditionalistische stijl. Al ruim 18 jaar woont Gerald Langerak samen met zijn vrouw Jannie in de karakteristieke woning. Oneindig Noord-Holland sprak met hem over de geschiedenis van de gebouwen en over hoe het is om in zo’n bijzonder monument te wonen.

>

Oudste houten horecapand waar Billie Holiday optrad

Stadsherstel Amsterdam beheert 750 historische panden, waar de Waakzaamheid een van is. De Waakzaamheid is het oudste nog bestaande houten horecapand in Nederland. Het staat bij veel Zaankanters en Amsterdammers bekend als legendarische poptempel. Maar de historie gaat veel verder terug, naar in ieder geval 1626. Toen was het pand een houten herberg waar handelsreizigers logeerden op weg naar Amsterdam en werd het ‘De Prins’ genoemd.

>

Rietveldvilla in het groene hart van Santpoort

Vanaf de straat wordt de monumentale villa Syrinx grotendeels aan het oog onttrokken. De markante gevel bevindt zich dan ook aan de achterzijde, alleen zichtbaar voor de bewoners en hun bezoek. Toch wordt de bungalow aan de Harddraverslaan in Santpoort-Zuid beschouwd als één van de meest indrukwekkende ontwerpen van architect Gerrit Rietveld.

>

Van nutteloos bouwwerk tot betonnen blikvanger

Jarenlang keken de bezoekers van de McDonald’s en de bioscoop in Schagen uit op een grote grijze steenklomp, die als een ufo op industrieterrein De Witte Paal leek te zijn neergedaald. De transformatorbunker is een van de 92 bunkers, die ooit in het kleine provincieplaatsje Schagen stonden. Sinds 2016 is in de bunker een kantoor gevestigd waardoor het grauwste gebouw van Schagen een van de opvallendste gebouwen van Schagen is geworden.

>

Het Duitse ‘Kasino’ van Huisduinen

Eén van de weinige overgebleven restanten van naziarchitectuur in ons land bevindt zich in het Noord-Hollandse Huisduinen. Het kustplaatsje maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog deel uit van de Atlantikwall, een door de Duitsers opgeworpen verdedigingslinie. Die geschiedenis wordt verteld in het Atlantikwall Centrum, dat tegenwoordig in het oude Duitse ‘Kasino’ huist.

>