6 min

Het was een boom van een vent die woonde in een schattig huisje op een zeer merkwaardige plek. Te midden van zijn boeken en omringd door de mensen die hem dierbaar waren, heeft hij geleefd zoals hij dat wilde. Aan Stadsherstel liet hij twee huizen na die zo typerend voor hem zijn. Bezoek het interessante dorp Oud Velsen, maak een rondwandeling en bekijk een van zijn huizen met eigen ogen.

De heer Jongkind kocht Huis de Morgenzon in het dorp Oud Velsen toen de omgeving van het huis al een metamorfose had ondergaan. Lag het eerst dicht naast andere dorpswoningen, toen hij het kocht had het vrij uitzicht over het Noordzeekanaal. Dit kanaal was in 1876 aangelegd om een betere verbinding voor het vaarverkeer naar Amsterdam te realiseren. Voor de aanleg ervan moest een deel van het dorp wijken en werd het minder toegankelijk en na de verbreding van het kanaal slokte het nog meer dorp op. Uiteindelijk verdween in 1969 ook het buurpand van de heer Jongkind en lag zijn huis aan de Hoofdbuurtstraat 6 aan het kanaal aan het einde van het dorp.

Foto: Rijn Dekker, via Stadsherstel.

Opgeslokt door het kanaal

In de tijd van de aanleg van het kanaal tot en met de verbredingen ging de onderhoudstoestand van het dorp achteruit. Vanaf 1967 zette Stichting Dorp Velsen zich in voor het behoud en herstel van het dorp op dit bijzondere plekje in de IJmond. Het deel van het dorp wat er nu nog staat is beschermd dorpsgezicht en de meeste woningen zijn rijks- of gemeentelijk monument. Het dorp is een zeer aangename plek geworden met mooie historische huizen. Een alleraardigst plek om eens te bezoeken.

Religieus en bestuurlijk hart

Het is nu moeilijk voorstelbaar maar in al die eeuwen tussen begin 700 tot halverwege de vorige eeuw was dit dorp het religieus en bestuurlijk hart van de omgeving. Kerkleiders, vorsten, schout en schepenen, boeren en tuinders, handelslieden, herbergiers, koetsiers, pontbazen, hoefsmeden, herbergiers en andere bewoners hebben hier eeuwenlang gewoond en gewerkt.

Gebouwd op het erf van een schepen

In 1597 verkocht Aerendt Heijndrich, schepen in Velsen, een erf of werf aan Jan Willebortszoon inwoner van Velsen. Het erf of de werf was gelegen tussen de nu genoemde Hoofdbuurtstraat, Middendorpstraat, Torenstraat en het Noordzeekanaal. Op het erf stond alleen het huis van de wagenmakerij van Claes Dirxzoon Rooijer. Mogelijk raakte het bezit later verdeeld onder de familie voor de bouw van woningen want naast dit huis stond in 1667 het huis de Morgenzon, het huis dat wij geërfd hebben van de heer Jongkind. Huis de Morgenzon was toen in bezit van Cornelis Pauwelse en Claes Cornelisse Smidt die getrouwd was met Maritje Pauwelse. Cornelis en Maritje waren waarschijnlijk kinderen van Pauwels Janzoon Suijder die in 1624 eigenaar was geworden van het geheel.

De aardbei en Café met winkel

Vanaf circa 1887 was er een winkel gevestigd in huis De Morgenzon. In 1890 werd het verkocht aan de timmerman Engel Tuijn. In het huis was toen een café met een winkel gevestigd. Het werd in 1910 aan een koopman in Haarlem verkocht die het verhuurde. Hij liet het in 1911 verbouwen tot woning waarbij de twee cafédeuren in de voorgevel werden veranderd in twee ramen.

In 1941 werd het huis door brand getroffen. Nog in het zelfde jaar is het gekocht en opgeknapt door de bouwondernemer Johan Ernst Kaub. Hij verkocht het in 1942 aan de groentehandlaar uit het dorp de heer Tieleman van Honk. De zoon van Tieleman ging in het huis de Morgenzon wonen. De hardstenen ananas op de top van de gevel werd rood geschilderd en zij gaven het huis de naam ‘Het huis met de aardbei’.

Elly Honk op de groentekar van Van Honk.

Met het Noordzeekanaal als buur

Tielemans zoon Arie erfde het huis en samen met zijn broer Koos zette hij de groentezaak elders in het dorp voort. Rond 1960 gebeurde wat we hierboven al vermelde: het Noordzeekanaal werd verbreed waardoor het huis de Morgenzon aan de oever van het kanaal kwam te liggen. In de noordgevel werd toen een groot raam geplaatst om vanuit de woonkamer van het uitzicht over het kanaal te kunnen genieten.

Na het opheffen van de groentewinkel werd de zolder, die tot dan toe opslagruimte voor zuurkool en augurken e.d. was geweest, omgebouwd tot biljart- en slaapkamer.

Ansichtkaart uit de 1e helft v/d 20e eeuw. Hoofdbuurtstraat is hier Kerkstraat genoemd, 1e huis van rechts is gesloopt, 2e huis van rechts is ‘De Morgenzon’.

Toen de heer Jongkind eigenaar werd van het huis woonde hij hier maar deels want hij was ook eigenaar van een huis aan de Spuistraat in Amsterdam en een huis in Amerika. In dat land was hij limousine chauffeur en reed er onder andere beroemde filmsterren rond. Iets waar hij later nog smakelijk over kon vertellen. In zijn twee huizen in Nederland omringde hij zich vooral met boeken uit de Tweede Wereldoorlog. Of dat in Amerika ook zo was dat weten we niet.

Helaas verloor hij zijn huis daar doordat het hem een paar jaar geleden op een slinks manier is afgenomen. Tot zijn dood streed de heer Jongkind om zijn Amerikaanse huis terug te krijgen. Wij onderzoeken op dit moment of het zin heeft deze strijd voort te zetten want wij zijn enig erfgenaam geworden van het bezit van de heer Jongkind.

Wanneer wij aan de heer Jongkind terugdenken dan herinneren we vooral zijn vrolijke gezicht en hoe groot hij was. Een boom van een vent die tot op het laatste moment wist wat hij wilde en nog zoveel plannen had. Helaas was hem daarvoor geen tijd meer gegund. Het was mooi om aanwezig te zijn bij zijn afscheid en verhalen te horen over deze bijzondere man van de mensen die hem lief hadden. Ook was het fijn om van verschillende kanten te horen dat men wist dat hij zijn huizen aan ons zou nalaten en dat dat als een goede bestemming werd beschouwd. Wij zijn ontzettend trots dat wij voor zijn bezit mogen zorgen en dankbaar dat we deze bijzondere man hebben gekend.

Hoofdbuurtstraat 6. Foto: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Maak een rondwandeling

Wij raden u aan om eens rond te lopen in de historische, schilderachtige straten van Oud Velsen waar nog veel 18e-eeuwse gebouwen te vinden zijn. En houdt u van een wandeling dan kunt u met behulp van de app Izi.travel een rondwandeling door het dorp maken of een wandeling door het dorp en de buitenplaatsen van 3, 5 of 7 km.

Download HIER de Izi.Travel app vanuit de Apple App Store.
Download HIER de Izi.Travel app vanuit de Android Google Play Store
Download HIER de Izi.Travel app vanuit de Windows Phone Store.

Rondwandeling door het dorp (Voor deze wandeling heeft u de app van Izi.travel nodig. Na het installeren van de app op uw telefoon kunt u in de app de QR-code scannen en de wandeling lopen vanaf uw smartphone.)
Wandeling door het dorp en de buitenplaatsen (Voor deze wandeling heeft u geen app nodig. Klik op de ‘locatiebolletjes‘ voor meer informatie over een locatie.)

Wat vaart daar?

En staat u naast Huis de Morgenzon aan het Noordzeekanaal en bent u benieuwd wat er allemaal langs vaart? Op de website van het Havenbedrijf Amsterdam kunt u zie welke schepen er passeren.

Bronnen: www.dorpvelsen.nl en Stadsherstel Amsterdam

Publicatiedatum: 03/04/2023