Binnenkijker: Huisje Mosk in De Koog

Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna af naar Huisje Mosk in De Koog op Texel.

6 min

De naam van De Koog geeft het ontstaan van de plaats al weg, oorspronkelijk was het buitendijks land, oftewel Coogh of Coeghe. Want daar waar al eeuwenlang bewoning was op de keileembult De Hoge Berg was het gebied rondom De Koog een onbegaanbaar moerasachtig landschap met her en der verspreide keien die waren blijven liggen na het Saalien, circa 140.000 jaar geleden. Met de tijd verzandde het gebied en kwam er steeds meer begroeiing rondom de door de zee uitgesleten geulen en werd bewoning van het gebied mogelijk. De zeegeul Anegat maakte het gebied bereikbaar voor schepen en de getijdengeul bood rijkdom door de jaarlijkse haringtrek en het dorp werd een welvarende vissersplaats.

In 1415 gaf hertog Willem van Beieren toestemming tot het bouwen van een kapel in Rijsduinen, het tegenwoordige Kogerveld en in 1559 werd deze verheven tot parochiekerk onder het priesterschap van Antonius Cornelis Stam. Het kerkje en de plusminus 70 huizen hadden echter geen lang leven. De visserij was al steeds lastiger geworden door de verzanding van het Anegat en de desastreuze Allerheiligenvloed van 1570 en de rovende Watergeuzen in 1571 maakten het af.

De kerk van De Koog, ca. 1726. Vervaardiger: J. Stellingwerff (1667-1727). Noord-Hollands Archief / Collectie van prenten en tekeningen van de Provinciale Atlas Noord-Holland, Inventarisnummer 932.

Boerenwoning met schapenboet

De huidige kerk van De Koog werd in 1719 gebouwd. Ook de naastgelegen boerenwoning komt waarschijnlijk uit deze periode zoals te zien is op een tekening van Stellingwerf. De aangebouwde schapenboet stamt echter uit begin 1900. Beide gebouwen zijn in bezit van de Protestanse Gemeente van Waal, Koog en Den Hoorn. De Koog werd in deze periode steeds meer een agrarische nederzetting al was het een hardvochtig bestaan. De nieuwe bloeiperiode van De Koog kwam met het opkomende toerisme. In 1896 werd het eerste badpaviljoen gebouwd en tegenwoordig zijn er in het dorp meer toeristen dan bewoners. De kerk en het naastgelegen huisje Mosk, beide Rijksmonumenten zijn tastbare herinneringen aan de historie van De Koog. Het huisje heeft haar naam te danken aan de voorlaatste bewoner, mevrouw Bep Mosk-Spigt en een beroemdheid in De Koog en de wijde omtrek die in 2021 op 92-jarige leeftijd is overleden.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Vrijwilligers van de kerk

Na het overlijden van moeder Mosk besloot de eigenaar, diaconie Protestantse gemeente Waal – Koog – Den Hoorn dat het belangrijk was dat het huisje niet verkocht zou worden aan de hoogste bieder maar een maatschappelijke functie zou gaan vervullen binnen de kustplaats. s’ Zomers biedt het huisje woonruimte voor de overkantste vrijwilligers die de kerk komen helpen en ’s winters is het huisje beschikbaar als gratis gastenverblijf voor gasten met een kleine beurs die toe zijn aan een weekje uitwaaien op het altijd prachtige Texel. Diaken Fiet van Beek vult aan dat er in de toekomst nog kleinschalige evenementen zullen plaatsvinden in de verrassend grote tuin achter het huisje. De tuin is nu net leeggehaald en zal in 2025 met streekeigen beplanting ingericht worden.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Gasten met een smalle beurs

Het huisje bestaat uit een hoofdappartement in de schapenboet en een gastenverblijf in het voorhuis. In het woongedeelte woont gastvouw Mijke die het verblijf van mensen in het gastendeel coördineert. ’s Zomers zullen dat overkantse vrijwilligers zijn, die de kerk komen helpen zodat de deuren ook doordeweeks vaker open kunnen. Bezoekers kunnen dan binnenlopen voor een praatje of juist even stille reflectie en het branden van een kaarsje. ’s Winters zijn er gasten uit de grote steden met een smalle beurs, die via hun diaconie er eens een weekje uit kunnen. Er vinden geen commerciële activiteiten in het huisje plaats. De gasten betalen nooit voor hun verblijf. Dat was ergens nog even wennen in De Koog stipt Fiet aan, maar langzamerhand haken steeds meer mensen aan met hand en spandiensten en hulp.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Gehaakte gordijntjes

Het is deze novemberdag rustig op straat in het kustplaatsje maar bij binnenkomst in het voorhuis, omarmd de warme en verstilde sfeer direct. Ook in het drukke zomerseizoen is het weldadig stil door de uitstekende isolatie. Dan turen toeristen overdag door de ramen van het pittoreske huisje en is het s ’nachts vaak een wilde boel op het plein. Een vrijwilliger haakte snel nieuwe gordijntjes voor iets meer privacy. En dat is niet de enige geschonken aankleding van het huisje. Bijna alle meubeltjes en accessoires zijn geschonken. Zo is het Villeroy Boch servies de helft van de uitzet van de tante van Fiet en kwamen mensen met allerlei spullen van kasten tot bordspelletjes. De bank is echter wel nieuw gekocht. Net zoals andere praktische zaken zoals witgoed, matrassen en beddengoed.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Een ingrijpende renovatie

Het lijkt in het huisje alsof het altijd al zo was maar Fiet vertelt over de ingrijpende renovatie die eigenlijk pas de avond voor de eerste vrijwilligers van de diaconie te Ermelo in mei kwamen, was afgerond. Door de jaren heen waren er allerlei kamertjes in het huisje gebouwd die weer uitgebroken moesten worden. Vele lagen behang waren aangebracht op de houten wanden van het huisje, mooi bewaard door architect Henk Lakerveld op de houten delen van de gang. Het scheepshout dat is verwerkt in het originele huisje en de achtergelegen boet, is ook bewaard gebleven. Op meerdere plekken in het vierkant en de constructie is het hergebruikte hout soms compleet met inscripties mooi zichtbaar.

Het huisje Mosk is verduurzaamd en geïsoleerd met schapenwol voor een optimale klimaat- en vochtregulering, uitgerust met een warmtepomp en in de toekomst zullen er zonnepanelen op het bijgebouw komen. De halfstenen voorgevel die direct aan het plein grenst, het oudste deel van het pandje maar ook de jongere muurdelen zijn vers in de verf gezet en zien er spic en span uit.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Evenementen in de tuin

Na een bezoek aan het als appartement ingerichte voorhuis gaan we nog even op bezoek bij gastvrouw Mijke in de achtergelegen aangebouwde schapenboet. Het aangename appartement is slim ingedeeld met een ruime keuken uitkijkend over de grote achtertuin. Aan de achterzijde van de boet is het aangebouwde privaat ook opgeknapt en er zijn maar liefst drie waterputten vlak achter de boet. Naast het raam in de slaapkamer onder het oude hooiluik staat een mooie historische inscriptie in het wrakhout waarmee de boet deels is opgebouwd. Deze novemberdag ligt de ruime achtertuin er nog wat kaal bij maar met hulp van de kerk, vrijwilligersorganisaties en lokale ondernemers zal deze volgend jaar ook een transformatie doormaken waardoor passanten niet alleen de rust kunnen opzoeken in de kerk maar ook kunnen genieten van de kleinschalige evenementen die in de tuin zullen gaan plaatsvinden.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Foto: Anna Groentjes, 2024.

Een mooie toekomst tegemoet

We zien dat de subsidie vanuit het Cultuurfonds en enkele Texelse fondsen bijgedragen hebben aan een gezonde toekomst voor het huisje Mosk en de prachtige naastgelegen Nederlands Hervormde Kerk. We zijn het eens met burgemeester Mark Pol; huisje Mosk is niet alleen een geschenk aan De Koog maar aan iedereen die aan het behoud van het huisje heeft meegewerkt. En denken wij, voor iedereen die een bezoekje brengt aan De Koog. De duizenden mensen die nieuwsgierig een kijkje namen met Open Monumentendag 2024 bewijzen dat.