Het huis is één van de 24 monumenten die Vereniging Hendrick de Keyser in Hoorn beheert. Je kunt het bezoeken, want het is een museumhuis, en binnenkort geven de theatermakers van De Karavaan er voorstellingen.

Huizen met een zeventiende-eeuws interieur zijn zeldzaam. In Amsterdam heb je er nog een paar: Paleis op de Dam, Trippenhuis en Ons’ Lieve Heer op Solder. Huis Bonck aan de Binnenluiendijk 3 in Hoorn is niet aangepast aan de mode van latere tijden en dat komt omdat Hoorn er eind achttiende eeuw slecht aan toe was. Er was gewoon geen geld om het huis te verbouwen, zo vertelt Valentijn Carbo, hoofd onderzoek van Vereniging Hendrick de Keyser. “Het klinkt als een paradox, maar als er weinig geld is, is dat soms goed voor het behoud van een monument.” Aan de Binnenluiendijk in Hoorn staan nog maar drie historische huisjes overeind. “De rest is door armoede en verwaarlozing gesloopt.”

Bonck Frederikszn

Dat het huis naar Bonck Frederikszn is vernoemd, is wonderlijk, want de koopman heeft weliswaar in 1622 opdracht gegeven tot de bouw, maar hij heeft er mogelijk nooit gewoond. Hij overleed in 1624, het jaar dat het huis werd opgeleverd. “Maar we vernoemen een huis vrijwel altijd naar de eerste bewoner. We weten dat hij koopman was, maar waarin hij handelde is niet bekend. Eigenlijk weten we weinig over hem. We weten alleen dat het huis nog een tijd in het bezit van zijn familie is gebleven.”

“Wat ik het mooiste aan het pand vind?” Carbo hoeft daar niet lang over na te denken. “Het huis heeft geen gang, dus je valt met de deur in huis. Er stroomt veel licht naar binnen, want een groot deel van de pui, met uitzicht op de haven, bestaat uit glas, waardoor je continue het veranderende licht ervaart.”

Nu kijk je uit op een vredig jachthaventje, maar in de zeventiende eeuw moet het een drukte van jewelste zijn geweest aan de Binnenluiendijk, met al die schepen aan de kade. “Bijzonder is dat het huis een kamer heeft die aan balken is opgehangen, een insteek- of hangkamer, die vooral als kantoor is gebruikt. De voorkamer is vijf meter hoog, dus er was ruimte genoeg voor een extra kamer, waar je via een spil- of wenteltrap kunt komen. Tijdens een restauratie hebben we een muurtje, dat er later onder is gemetseld, weer weggehaald, zodat de hangkamer weer los hangt.”

Linnenpers

In het voorhuis staat ook een linnenpers, want linnen was in de zeventiende eeuw een kostbaar bezit. De lakens die er van werden gemaakt, moesten niet alleen hagelwit zijn, maar ook strak gestreken. “Het huis was niet gemeubileerd toen het aan ons werd overgedragen, dus dat moesten we opnieuw inrichten met historische meubelen. In zo’n voorhuis stond vaak prominent een linnenkast, maar het linnengoed was eigenlijk nóg belangrijker dan de kast zelf, want hoe meer linnen je bezat, hoe rijker je was. En zo’n linnenpers, waarmee je de vouwen strak kon persen, was een pronkmeubel.”

Huis Bonck werd in 1777 gekocht door de Vaderlandsche Maatschappij, een liefdadigheidsinstelling die de armoede in Hoorn bestreed. Valentijn vertelt: “Eind achttiende eeuw stagneerde de economie enorm. De werkloosheid was gigantisch, zeker in een stad als Hoorn. Er stonden huizen leeg en de handel zat op een dieptepunt; de schepen deden Hoorn niet meer aan, maar voeren meteen door naar Amsterdam. In die tijd ontstonden dus allerlei werkgelegenheidsprojecten. Werklozen werden bijvoorbeeld opgeleid om linnen met landschappen te beschilderen. Met die schilderingen kon je je wand versieren. Of dat in Huis Bonck gebeurde weten we niet, maar er was wel een linnenweverij gevestigd.”

Bedstede

Het huiselijk leven in Huis Bonck speelde zich in de achterkamer af. Je kookte er boven het vuur, je at aan een tafel en je sliep in een bedstede, omdat die dicht bij het vuur stond. “Het leven speelde zich dus in één kleine ruimte af.  Mensen zaten op stoelen en smalle bankjes, die samen met de eettafel makkelijk weggeschoven konden worden, zodat je de ruimte efficiënt kon benutten. Op de begane grond werd gewoond en gewerkt; de bovenverdieping en de zolder werden als opslagruimte gebruikt.”

Huis Bonck was overigens geen huis voor de elite, want die huizen waren meestal groter. “Als je tot de elite behoorde, woonde je in het centrum van de stad, en niet aan de haven. Huis Bonck was een huis voor de middenklasse.”

Logeren

Huis Bonck heeft door de eeuwen heen verschillende functies gehad (er heeft begin 1900 zelfs een stadsboerderij in gezeten, met een koeienstal in de kelder), maar sinds 27 april 1964 staat Binnenluiendijk 3 op de rijksmonumentenlijst. In 1998 schonk de toenmalige bewoner, kunsthistoricus John de Visser, het huis, samen met het aangrenzende nummer 4 (de huizen waren met elkaar verbonden) aan Vereniging Hendrick de Keyser, op voorwaarde dat hij er tot aan zijn dood in mocht blijven wonen. Hij overleed in 2007.

Huis Bonck is inmiddels niet alleen museumhuis, maar je kunt er ook logeren. Het onderhoud van de meer dan 450 monumentale panden die Hendrick de Keyser beheert is namelijk een dure grap en verhuur is een welkome inkomstenbron. En ja, het is best leuk om in zo’n historisch huis te overnachten, weet Valentijn. “Je slaapt in een comfortabel bed en niet in een bedstee, maar het heeft wel wat als je door een zeventiende-eeuwse deur het voorhuis binnenstapt. Om wakker te worden en het uitzicht op de haven te bewonderen. Of om zo’n steile, zeventiende-eeuwse spiltrap te beklimmen. Dat is weer eens wat anders dan slapen in een gewone hotelkamer. In zo’n historisch huis kun je even terug in de tijd gaan, met het comfort van nu.”

De Karavaan

Huis Bonck is een van de 24 monumenten in Hoorn die door Hendrick de Keyser wordt beheerd. Bezoekers van het museumhuis krijgen een krantje, waarin een wandeling staat afgedrukt, zodat je ze allemaal kunt bezoeken.

In de zomer van 2025 treden de toneelspelers van De Karavaan in vijf monumentale panden van Hendrick de Keyser op met ‘een meeslepende reis door de tijd waarin theater, live muziek en storytelling samenkomen.’ Van 5 tot en met 7 september doen ze Huis Bonck in Hoorn aan. Info en tickets zijn via deze link te bekomen.

Auteur: Arnoud van Soest

Publicatiedatum: 25/08/2025