Soldaten in de Beemster

Vier dagen na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, op 1 augustus 1914, kondigde de Nederlandse regering de mobilisatie af. Binnen een paar dagen werden 200.000 man onder de wapenen gebracht. De Stelling van Amsterdam kreeg een bezetting van zo’n 10.000 man. De soldaten die de forten gingen bemannen, werden voor een groot deel ingekwartierd bij particulieren. Zo werden ook soldaten ingekwartierd in de Beemster, met als gevolg dat er spoedig voedseltekorten ontstonden. Met name de boerenfamilies die dichtbij de forten woonden, werden onevenredig zwaar belast.

>

De Stelling van Amsterdam: UNESCO werelderfgoed

De Stelling van Amsterdam is een historisch monument voor Nederland en staat sinds 1996 op de lijst van UNESCO Werelderfgoed. De 135 km lange kringlinie was destijds het neusje van de zalm op het gebied van militair-waterstaatkundige techniek in Europa. Andere steden, zoals Antwerpen en Parijs kenden ook kringstellingen, maar in geen enkel ander land werden steden beschermd door waterlinies.

>

Kustbatterij bij Durgerdam

Omdat de kans zeer gering was dat een vijand via de Zuiderzee een aanval op Amsterdam zou inzetten, werden er langs de kust geen inudatiepolders ingericht. Wel kwam er een aantal verdedigingswerken op strategische punten aan de Zuiderzee. Op een bestaand eilandje ten zuidoosten van Durgerdam verrees een zware batterij met geschutsbeddingen en munitiemagazijnen. Deze kustbatterij moest samen met Forteiland Pampus en de Kustbatterij bij Diemerdam voorkomen dat vijandelijke marineschepen via de Zuiderzee de haven van Amsterdam konden binnenvaren. In 1887 begon men met de aanleg van de batterij. Hiermee behoort het tot een van de oudste werken van de Stelling van Amsterdam.

>

Fort bij Uithoorn

De aanleg van forten voor dit gedeelte van de Stelling van Amsterdam kwam pas laat op gang. Het gebied tussen Uithoorn en Abcoude in het Zuidfront van de Stelling was drassig en de inundatiemogelijkheden waren uitstekend. Het lag niet voor de hand dat de vijand hier de aanval op Amsterdam zou inzetten. De bouw van dit fort, ook wel bekend onder de naam Fort Amstelhoek, kwam in 1911 gereed.

>

Fort aan de Drecht

Tussen 1906 en 1911 raakte de bouw van stellingforten in een impasse. Pas vanaf 1910 begon de genie aan de tweede fase die zich voornamelijk op het Noordfront in de Beemster en op de zuidkant van de stelling concentreerde, rondom Uithoorn. Met de voltooiing van Fort aan de Drecht in 1911 was de gehele westkant van de Stelling tot aan Marken-Binnen gesloten.

>

Fort bij Penningsveer

Fort bij Penningsveer is een van de vroegste forten die een andere functie kreeg dan die van militaire. Het fort maakt onderdeel uit van het Westfront. In 1985 kwam het fort in handen van een stichting die het gebouw ging gebruiken voor jeugdwerk. Bij overname was het fort een grote bouwval, maar stukje bij beetje is het fort gerestaureerd tot een groepsaccommodatie voor hulpbehoevende jongeren.

>

Forteiland IJmuiden

Het tracé van de Stelling van Amsterdam was reeds in 1880 vastgesteld, maar de bouw van forten wilde niet vlotten. Het kustfort bij IJmuiden, gelegen in het Noordwestfront van de Stelling, vormde een uitzondering hierop. De opening van het Noordzeekanaal in 1876 maakte verdediging van de kanaalmonding en de sluizen tot hoogste prioriteit.

>

Fort bij Velsen

Van het oorspronkelijke Fort bij Velsen is slechts een klein deel bewaard gebleven. Toch heeft het fort een essentiële rol gespeeld bij de instandhouding van de Stelling van Amsterdam.

>

Fort bij Marken-Binnen

Op een stukje ‘oud land’ in de Starnmeerpolder ligt Fort bij Marken-Binnen in het Noordwestfront van de Stelling van Amsterdam.

>

Westbatterij Muiden

De Westbatterij in Muiden is één van de drie overgebleven torenforten binnen de Stelling van Amsterdam en maakt onderdeel uit van het Zuidoostfront.

>

Fort Zuidwijkermeer

Dit fort had ten doel om het grootste acces van de Stelling van Amsterdam, het Noordzeekanaal te verdedigen. De bomvrije gebouwen zijn in 1903 opgeleverd en liggen in het Noordwestfront.

>

Letterlijk voor Pampus liggen

Het gezegde ‘voor Pampus liggen’ zegt je waarschijnlijk wel iets. De uitdrukking gaat terug tot de naam van een zandbank in het IJ voor Amsterdam. Deze zandbank, Pampus genaamd, bezorgde zwaarbeladen koopvaardijschepen in de VOC-tijd ooit veel last. Zo kwam het voor dat schepen voor Pampus lagen: ze moesten een tijd wachten voordat het vloed werd en zo konden passeren.

>

Fort aan de Nekkerweg

Precies honderd jaar na de bouw van het Noordfront begint Fort aan de Nekkerweg aan een nieuw leven als hotel en wellness resort. De slaapvertrekken waar een eeuw geleden de britsen van de soldaten stonden, zijn getransformeerd tot luxueuze hotelkamers.

>

Fort benoorden Purmerend

Het tussen 1909 en 1912 gebouwde Fort benoorden Purmerend, onderdeel van het Noordfront, werd relatief laat aan de Stelling van Amsterdam toegevoegd. Dit maakte het fort bij oplevering state of the art, maar aan deze nieuwigheid kwam een vroeg einde door de snelle modernisering van de oorlogsvoering.

>

Fort bij Edam

Fort bij Edam is het meest noordoostelijke punt van de Stelling van Amsterdam en maakt onderdeel uit van het Noordfront.

>

Fort bij Veldhuis

Fort bij Veldhuis behoort samen met Fort bij Vijfhuizen tot de oudste betonnen gebouwen van de Stelling van Amsterdam. Het ligt in het Noordwestfront van de Stelling. Het is gebouwd volgens het eerste standaardmodel uit 1897 en vernoemd naar de vlakbij gelegen boerderij Veldhuis die nog steeds bestaat. In het fort zit sinds 1989 het enige museum van de gemeente Heemskerk: het Luchtoorlog Museum van de stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945. De vroegere slaap-, wacht- en officiersvertrekken zijn nu gevuld met indrukwekkende resten van bommenwerpers en andere objecten uit de Tweede Wereldoorlog.

>

De Geniedijk

Dwars door de Haarlemmermeerpolder loopt een oude militaire liniewal, de zogenaamde Geniedijk.

>

Duitse bezetter zet Beemster blank

Tijdens de oorlogsjaren verdween de Beemster tot twee keer toe voor een belangrijk deel onder water. Na de Duitse inval op 10 mei 1940 begon het Nederlandse leger direct met het uitvoeren van de geplande inundaties rond de forten van de Stelling van Amsterdam in de polder. In het vroege voorjaar van 1944 verdween de hele zuid- en zuidoostkant van de Beemster opnieuw onder water. Nu gebeurde dat op last van de Duitse bezetter. Deze inundatie duurde ruim een jaar tot begin mei 1945.

>

Fort aan de Ossenmarkt

Weesp heeft van oudsher een belangrijke rol gespeeld in de verdediging van Amsterdam als onderdeel van de beroemde Hollandse Waterlinie. In 1861 werd besloten de bestaande vesting te versterken met een bakstenen torenfort op de Ossenmarkt.

>

Muizenfort in Muiden

Het Muizenfort, gebouw C, werd in 1874 gebouwd van baksteen, zoals valt te lezen op de gevelsteen boven de ingang. Het gebouw was bedoeld om de ingang van de vesting Muiden via de Noordpolderweg en de Zuidpolderweg te bewaken. Er bevinden zich kazematten met schietgaten aan beide zijden van het gebouw. Het fort werd gemobiliseerd in 1914-1918 en in 1939-1940, maar er is nooit echt gevochten.

>