Deze zomer neemt Jan Feith je mee op reis door onze provincie. Zijn historische teksten uit het album ‘Zwerftochten door ons land: Noord-Holland’ (1933) geven een beeld van zonnige duinen, drukke pleinen en pittoreske polders. Deze week: ‘Aan de boorden der Zuiderzee’.
>De stervormige vesting op de tekening maakt dat het hier onmiskenbaar om Naarden gaat. Naarden is een van de best bewaarde vestingsteden in Europa en beroemd vanwege die bijzondere stervorm. De stad in de vrij nieuwe gemeente ‘Gooise Meren’ kreeg omstreeks 1300 stadsrechten van graaf Floris V, toen lag het echter nog niet op de plek van nu. Na het oprukkende water van een woeste Zuiderzee, werd besloten de stad in 1350 op een veiligere plek opnieuw te stichten. Het oorspronkelijke stratenpatroon van de vestingstad is tot op de dag van vandaag geheel bewaard gebleven. Naarden kent dan ook een beschermd stadsgezicht. Herken jij de andere kenmerken van Naarden in de tekening?
>Op woensdag 6 april 2016 stemde Nederland over het associatieverdrag met Oekraïne. Landelijke referenda komen niet vaak voor in ons land, maar lokale volksraadplegingen wel. Sinds wanneer houden we in Nederland eigenlijk referenda? Het begint allemaal met revolutionaire Bataven en doorgedraaide kermisgangers.
>Van het ravelijn via de Bedekte Weg naar het bastion – het lijkt wel geheimtaal. Maar niet voor wie in Naarden woont. De oude stad is volledig omringd door een stelsel van wallen, bastions en dubbele grachten. Lopend over de Korte Bedekte Weg van het ene ravelijn naar het andere zie je goed hoe de vestingmuren ongenaakbaar oprijzen uit het water van de brede gracht.
>Het lijkt een curieuze benaming voor een verdedigingswerk: Katten. Het bastion bij de Oude Haven in Naarden dankt die naam aan de ‘ kat’, dat is een verhoging op het fort. Van die positie konden verdedigers de vijand beter bestoken. De andere bastions in deze vesting kennen in plaats van een ‘kat’ een ‘saillant’, een uitstekende punt om de aanvallers te beschieten.
>Naarden is eeuwenlang de belangrijkste stad in het Gooi geweest. Iets van de vroegere grandeur zie je in het stadhuis terug. Mede dankzij de dubbele trapgevel en de vele vensters, gevat in zandstenen kruiskozijnen. Het is duidelijk: hier pronkt een rijksmonument. Een fraai voorbeeld van de Hollandse renaissancestijl.
>Loop onder de Utrechtse Poort door en je realiseert je de kracht van de vesting Naarden. Meer dan een eeuw geleden vertelde een bezoeker die van de Bedekte Weg naar Naarden liep dat hij een uit het water oprijzende, grimmige en afwijzende vestingmuur zag. Dat bezorgde hem een gevoel van beklemming. Deze stad val je met kwade bedoelingen niet plompverloren binnen.
>Oud Valkeveen is tegenwoordig een bekend attractiepark voor kinderen. Het speelpark ligt ten noordoosten van Naarden, dicht aan het Gooimeer. De plek is al heel oud; het ontstaan ervan gaat ongeveer vier eeuwen terug. Na de komst van de trein in de negentiende eeuw werd het een geliefde attractie.
>Voorland is een natuurgebied aan de voet van de Hollandse Brug tussen Flevoland en Noord-Holland. Het gebied is zo’n 22 hectare groot en steekt voor een groot deel het IJmeer in. Op Voorland groeien verschillende soorten planten en bomen en leven veel diersoorten. Voor mensen is het toegankelijk middels voet- ,fiets- en ruiterpaden.
>Naast de Viersprong (de kruising tussen de Naarderstraat, Meentweg, Flevolaan en de Huizerstraatweg) staat het landhuis Nieuw-Valkeveen. Omgeven door wegen, industrie (noordelijk van het landhuis), een Kwekerij en andere buitenplaatsen ligt het landhuis midden in wat eens haar grondgebied was.
>De rijksmonumentale buitenplaats Berghuis in Naarden ligt vrij in een landschapspark. Tegen het park aan liggen een tuindersbedrijf, een overslagplaats, een villawijk en niet ver de A1. Het landhuis uit 1913 staat op de plek waar al in de zeventiende eeuw een buitenhuis was gebouwd.
>In de achttiende eeuw was de buitenplaats Berghuyzen, later wordt het Berghuis genoemd, een zomerverblijf van de Naardense familie Heshuizen. Later kwam de buitenplaats in handen van de familie d’Echenique.
>De vestingstad Naarden is nu een groene parel in het Gooi, een oase van rust in de jachtige Randstad, met prachtige huizen, stoere kazernes en begroeide wallen. Maar eens was Naarden een moderne militaire verdedigingspost, om de toegangsweg tot het rijke gewest Holland en de koopmansstad Amsterdam tegen een mogelijke vijand te verdedigen.
>In 1380 werd begonnen met de bouw van de St. Vitus of Grote Kerk aan de Marktstraat. Na 60 jaar was de kerk gereed, alleen de spits van de toren ontbrak. Pas in 1660 waren er middelen om de torenspits te plaatsen.
>In de maand oktober van 1811 maakten keizer Napoleon en keizerin Marie Louise een rondreis door Nederland. Ze verbleven twee weken in Noord-Holland. Nederland maakte sinds 1810 deel uit van het Franse keizerrijk. De reis was vooral een inspectiereis van de verdedigingswerken die de Engelsen buiten de deur moesten houden. Daarom bezocht hij de kust van Zeeland en Noord-Holland en gaf opdracht voor versterkingen van forten en andere verdedigingswerken in onder andere Vlissingen, Terneuzen, Den Helder en op Texel. Zijn bezoek aan Naarden betrof het verdedigingswerk ‘de linie van Amsterdam’.
>Het Arsenaal aan de Kooltjesbuurt was een bergplaats voor allerlei militaire goederen. Dit waren niet alleen specifieke militaire goederen, ook lagen er noodrantsoenen opgeslagen om tijdens dagenlange gevechten toch voedsel te hebben. Maar bovenal was het een wapenmagazijn voor onder meer kanonnen, geweren, munitie en sabels. Het plein naast het gebouw stond vol rekken met kanonkogels.
>De geschiedenis van herberg Jan Tabak begint al in 1687, het jaar waarin Jan Toebacxsman toestemming krijgt zijn herberg te bouwen. Dat was niet op de plek waar nu Hotel Jan Tabak staat maar enkele honderden meters verderop net buiten de Utrechtse Poort bij Naarden-Vesting. Om precies te zijn op de plaats waar nu de verzorgingsflats van Zandbergen staan. Jan Tabak was een belangrijke pleisterplaats voor reizigers. De welgestelde Amsterdammers bezochten maar wat graag het logement om op de kolfbaan te spelen. De herberg lag heel strategisch aan de doorgaande weg Amsterdam-Amersfoort.
>Het Diaconiehuis zorgde voor de ouderen, armen en wezen. Dankzij een legaat van de rijke Amsterdammer Jacobus Verhoef kon de Diaconie van de Nederduits Gereformeerde Kerk in 1754 de bierbrouwerij van Paulus Rauwenhof aan de Gansoordstraat kopen. In het Diaconiehuis werden bejaarden en wezen ondergebracht. Het Diaconiehuis heeft echter maar kort kunnen bestaan. Na ruim vijftig jaar werd het gebouw in 1812 verkocht aan het Franse Gouvernement.
>Het Spaanse Huis heeft heel wat oorlogen meegemaakt. Met het rampjaar 1572 waarbij honderden Naarders door Spaanse soldaten werden gedood als dieptepunt. Een van de gevelstenen herinnert daar nog aan.
>