3 min

Om alleen al bij deze poort te komen moest een vijand eerst allerlei andere barrières zien te nemen. In elke verdedigingslinie is de doorgang een kwetsbaar punt. Dus toen Naarden tot grootscheepse versterking besloot werd in 1680 het aantal toegangswegen beperkt tot twee. De Amsterdamse Poort (afgebroken) en deze Utrechtse Poort.

Adelaar

Wie de stad nadert ziet boven de poort het wapen van de stad, een dubbelkoppige adelaar. Het fiets-/voetpad dat naar de poort leidt, is de oude route. De Kapitein Meijerweg waar het gemotoriseerde verkeer over rijdt is van latere datum. Daartoe is ook een deel van het vestingwerk weggegraven. Of zoals dat officieel heet, er is een coupure aangebracht in de wal tussen de bastions Oranje en Promers.

De Utrechtse Poort van 1680 is in 1877 vervangen door de toegangspoort die er nu nog staat. Bij de poort zijn de lokalen van de wacht en je vindt er ook nog een cachot. Het dak van de poort mocht niet te kwetsbaar zijn en kreeg daarom een laag aarde van meer dan twee meter dikte.

Utrechtse Poort, gezien vanuit de vestingstad. Beeld: Wikimedia Commons.

Gooise Moordenaar

De beroemde en beruchte tramverbinding van het Amsterdam met het Gooi, de ‘Gooise Moordenaar’, kwam sinds 1881 bij de Amsterdamse Poort de vestingstad binnenrijden om via de Utrechtse Poort verder te puffen naar Laren. Wie goed omhoog kijkt onder de Utrechtse Poort kan misschien nog roetsporen van de tram zien. In 1939 raakte Naarden verlost van deze ‘Moordenaar’.  Datzelfde jaar kreeg de vesting ook een derde entree: de ‘Doorbraak’, richting Bussum.

Gezicht op een oude stadspoort te Naarden, 1670, Abraham Rademaker, 1727 – 1733. Collectie Rijksmuseum, objectnummer RP-P-OB-73.602 .

Kraanbrug

Een kraanbrug lag bij de Utrechtse Poort over de gracht. Zo’n beweegbare brug – hier nu verdwenen – trof je indertijd ook elders aan in Naarden. Mocht de situatie bijzonder dreigend worden dan kon de brug worden weggedraaid en schoven militairen ijzeren balken in de poort. De Utrechtse Poort is aan de stadszijde rijk versierd. Je ziet onder andere een beeld van een leeuw die op zijn achterpoten staat met in zijn ene poot een zwaard en in de andere poot een bundel met zeven pijlen. Dat symboliseerde de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. Op de torentjes zijn plaquettes aangebracht van koning Willem III (uit zijn tijd dateert dit bouwwerk) en koningin Sophia. Gezien vanaf het pleintje heeft de poort iets van een kasteeltje. Dankzij het fraaie metselwerk, maar vooral door de kantelen op de borstwering.

Zandtransport

De tweede toegang tot Naarden, de Amsterdamse Poort, is in 1915 gesloopt. Die entree moet monumentaler zijn geweest dan de Utrechtse Poort. De Amsterdamse Poort lag naast de Naardertrekvaart, die via Muiden naar Amsterdam leidde. Deze trekvaart (in zes weken gegraven in 1640-1641) kwam goed van pas bij het transport van zand. In het Rampjaar 1672 was gebleken hoe belangrijk het water als verdedigingslinie was en om Naarden goed te kunnen beschermen, was het raadzaam een deel van de zandgronden rond de stad af te graven. Dat zand kon in de hoofdstad uitstekend gebruikt worden bij de nieuwe stadsuitbreidingen.

Publicatiedatum: 20/12/2013