3 min

Hoewel het Gooi al in de zeventiende en achttiende eeuw geliefd was onder rijke stedelingen, werd het groene gebied pas met de aanleg van de Oosterspoorlijn van Amsterdam naar Amersfoort (1874) en de Gooische Stoomtram (1882) voor meer bevolkingslagen toegankelijk. Dagjesmensen uit Amsterdam gingen graag naar het bos, wandelen op de Gooise heide of flaneren aan het strand. De stranden tussen Naarden en Huizen (Oud Naarden en Oud Valkeveen) waren ’s zomers druk bevolkt met badgasten.

Het strand bood vermaak voor de hele familie. De eigenaar van de boerderij Valkeveen – vlakbij de tramhalte Valkeveenselaan – profiteerde hiervan. In 1843 was de boerderij met een groot stuk land in handen gekomen van Willem van Vuurst. Van Vuurst stelde op de weg langs zijn boerderij een tol in. Als bezoekers van het uitzicht over de Zuiderzee wilden genieten, moesten ze een cent betalen. Deze tol is tot 1923 van kracht geweest.

De bijbehorende tuinmanswoning vlak aan de Zuiderzee was in handen van Willem van der Lugt, die als bijverdienste een uitspanning begon. Hier konden families een glas melk drinken en pannenkoeken eten. Voor de kinderen waren er enkele speelwerktuigen: wippen, ringen, een rekstok, een brug en twee schommels. En zelfs een muziekdoos waarin twee poppetjes dansten op walsmuziek.

Jan Poortenaar, Gezicht op het bos bij de uitspanning Oud-Valkeveen. Collectie Provinciale Atlas, Noord-Hollands Archief.

De speeltuin breidt uit

De uitspanning werd een begrip in de omgeving. Onder de Naarder Christiaan Boerebach breidde de menukaart zich uit. Ook verhuurde hij ’s zomers enkele bovenkamers aan bezoekers die wat langer van het strand wilden genieten. Jan Feith omschreef de sfeer aan het strand in 1933 als volgt: ‘Het Scheveningen van de Zuiderzeekust, Oud-Valkeveen, (…) op een zomerschen Zondag kan het hier al een even druk gedoe zijn als in Zandvoort van Amsterdamsche dagjesmenschen, die o.a. willen onderzoeken, hoever je de Zuiderzee in kunt wandelen zonder dat je middel nat wordt – en dat is een heel eind!’

In de jaren twintig wisselde Valkeveen van eigenaar. De ondernemende Wiggert Kaptein liet een theehuis en badhuis neerzetten aan het strand. Het pannenkoekenhuis voorzag hij van een moderne, hygiënische keuken. Ook kwam er een grotere speeltuin, een kanovijver (die ’s winters diende als ijsbaan) en een heuse ‘dwaaltuin’ (doolhof). Een bassin met moderne motorbootjes maakte de pret helemaal af. Zo werd Oud Valkeveen in de jaren dertig door Kaptein op de kaart gezet als plaats van vertier voor de wijde omgeving.

“De bejarden maakten ook dit jaar een autotocht naar Valkeveen, waarbij de twee dappersten aldaar een boottochtje maakten”, 1954. Collectie Fotoburo de Boer, Noord-Hollands Archief.

Jeugdherinneringen

Kaptein overleed in 1957 en werd opgevolgd door zijn twee zonen. Onder hen bereikte Oud Valkeveen in de jaren zestig zijn hoogtepunt, met soms wel meer dan vierduizend bezoekers op zomerse dagen. Die trend kon niet eeuwig doorzetten; in de jaren zeventig liep het bezoekersaantal zienderogen terug. Het karakter van het dagtoerisme veranderde en Oud Valkeveen kreeg concurrentie van andere soorten vertier. Pas in de jaren negentig werd het park door het publiek herontdekt en groeide het uit tot het bekende attractiepark dat het tegenwoordig is.

Pretpark Oud Valkeveen bestaat dus al heel lang. De meeste opa’s en oma’s van tegenwoordig kunnen zich nog wel herinneren dat zij hier dagen spelend hebben doorgebracht. Veel van deze mensen komen nog steeds, maar nu met hun eigen kleinkinderen. Ze kunnen er schommelen, zwemmen, van de glijbaan, in de achtbaan en zelfs in een treintje het park verkennen. Nog steeds beleven kinderen veel plezier in Oud Valkeveen.

Rotterdamse kinderen in de speeltuin van “Oud Valkeveen”, 1940. Collectie Provinciale Atlas, Noord-Hollands Archief.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Bron: Paepe, Eddie de, Het Gooi toen & nu. Deel 1: Stad en Land (Zwolle 2008).

Publicatiedatum: 01/06/2012