De populaire tv-serie ‘Het verhaal van Nederland’ wijdt vier afleveringen aan Amsterdam. En nu is er ook nog een boek, dat een rijk beeld geeft van de hoofdstad die in 2025 het 750-jarig bestaan viert.
>In een woning in de Haarlemse Raadhuisstraat is tijdens een verbouwing een zeldzame ‘moffenzeef’ gevonden. Met zo’n radioantenne konden de toenmalige bewoners zo ongestoord mogelijk naar verboden radiozenders luisteren.
>
1 min
Het verhaal van Violette Cornelius (Batavia, 1919) en Gustave (Guusje) Rübsaam (Amsterdam, 1917) begint vlak voor de oorlog in Amsterdam. Violette is fotograaf en Guusje studeert geneeskunde. Beiden zijn onderdeel van een bevriende kunstenaarsgroep, waar onder andere ook Gerrit van der Veen en Walter Brandligt deel van uit maken. Als de oorlog in 1940 uitbreekt, besluit een groot deel van deze vriendengroep zich te storten op het vervalsen van persoonsbewijzen: De Persoonsbewijzencentrale (PBC) is geboren.
>Trijntje Zwagerman (Trien) wordt geboren in 1891 in Hauwert, West-Friesland. Ze groeit op als jongste van zes kinderen in een arm boerenarbeidersgezin. Net als haar broer en zussen kan Trien wegens geldgebrek alleen de basisschool afmaken, maar ze is leergierig en krijgt nog een aantal jaar bijles van de plaatselijke dominee. Trien is monter en vrolijk, en raakt bevangen door het socialisme, mede vanwege haar socialistische verloofde Bart. Eenmaal getrouwd worden Trien en Bart lid van de Revolutionair Socialistische Partij (RSP), een door Henk Sneevliet opgerichte afsplitsing van de Communistische Partij Nederland (CPN). Door de internationale strijd tussen deze groepen kunnen de socialisten en de communisten elkaar niet luchten of zien.
>De Tweede Wereldoorlog in kleur! De herinnering aan de bezetting wordt gedomineerd door zwart-wit beelden. Maar enkele fotografen maken met behulp van diafilm al tijdens de oorlog kleurenfoto’s. De jonge Amsterdammer Frits J. Rotgans (1912-1978) is één van hen. Hij legt vast hoe de bezetting zichtbaar wordt op straat: een SS’er die op de tram wacht, reclamezuilen met Duitse propaganda, een bordje ‘Voor Joden verboden’ in het raam van een café. Ook fotografeert hij twee Joodse vrouwen, die bij hem thuis een onderduikplek krijgen, nadat ze tijdens een razzia een veilig heenkomen zochten.
> 1 min
Hanna Jacoba (Annie) Averink wordt in 1913 geboren in Enschede. Annie’s ouders scheiden als Annie nog jong is en Annie blijft bij haar moeder, die snel hertrouwt. Annie groeit op in een samengesteld gezin, waar ze zich niet altijd thuisvoelt. Als het gezin in 1926 naar Amsterdam verhuist gaat de jonge Annie – ze is dan pas dertien jaar – aan het werk. Annie’s moeder stelt voor dat Annie wat afleiding van haar vele werk kan vinden bij de Arbeiders Jeugd Centrale, de jongerenorganisatie van de socialisten. Maar Annie voelt zich meer aangetrokken tot de Zaaier, de communistische jongerenbeweging. Annie sluit zich aan en werkt jarenlang onvermoeibaar voor haar ideaal: het communisme inzetten om een beter leven te bieden aan lagere klassen.
>Het CABR is door zijn omvang en inhoud het meest geraadpleegde oorlogsarchief in Nederland. Tot 1 januari 2025 kunnen onderzoekers en belangstellenden het archief alleen onder speciale voorwaarden inzien. Daarna is het voor iedereen in te zien. In aanloop naar de openbaarwording worden regionale informatiebijeenkomsten georganiseerd, waaronder twee in Noord-Holland.
> 1 min
Na de succesvolle heropening van het Verzetsmuseum Amsterdam eind 2022, waarin de Tweede Wereldoorlog meer genuanceerd gepresenteerd wordt dan voorheen, werd het tijd ook de visie op de Nederlandse koloniale geschiedenis rond de Tweede Wereldoorlog te herzien. De vernieuwde permanente tentoonstelling De Tweede Wereldoorlog en de voormalige Nederlandse koloniën wordt woensdag 2 oktober in het Verzetsmuseum Amsterdam door burgemeester Femke Halsema geopend en is vanaf de volgende dag voor het publiek te bezoeken.
> 3 min
Fotograaf Bob Wielaard uit Heemstede vindt het helemaal niet erg als je zijn foto’s van bunkers in de Kennemerduinen ‘unheimlich’ noemt. Op zijn foto’s zien deze ‘fremdkörpers’ er vaak donker en duister uit.
>Hendriek Verburg wordt in 1905 geboren in het Noord-Hollandse dorpje Noord-Scharwoude. Ze is de dochter van Peter Verburg, de eigenaar van de conservenfabriek in het dorp. Als haar vader op jonge leeftijd sterft in 1924 neemt zij samen met een andere vrouw, mevrouw Edel, het roer over. Dat twee vrouwen een dergelijk bedrijf runnen is voor die tijd vrij uniek, en het zorgt ervoor dat Hendriek al op jonge leeftijd weet hoe ze een organisatie moet leiden. Als haar zus Grieke in 1930 overlijdt, trouwt Hendriek met Grieke’s weduwe, Harry, zoals wel vaker gebeurt in die tijd. Zo komt Hendriek in Haarlem terecht.
>Annick (Germaine Mathilde) van Hardeveld wordt in 1923 geboren in Amsterdam. Ze is het eerste kind van haar vader Jan van Hardeveld en haar Franse moeder Germaine Bertin. Een paar jaar later wordt nog een jongetje geboren: Yann Emile. Als de oorlog in mei 1940 uitbreekt is Annick zestien jaar en net begonnen aan de opleiding tot verpleegster bij het Rode Kruis.
>Vlak na de Tweede Wereldoorlog waren de bunkers en versperringen van de Atlantikwall voor velen een pijnlijke herinnering. Wat gebeurde er met dit verdedigingserfgoed in de jaren erna? Je komt er meer over te weten in de tentoonstelling ‘Van schuilplaats tot schatkamer. Atlantikwall-bunkers sinds de oorlog’. Oneindig Noord-Holland sprak met samensteller Anna Lakmaker over de veelzijdige geschiedenis van de bunkers in het Noord-Hollandse landschap.
>In de Engelstalige NIOD Rewind podcast on war & violence interviewt Anne van Mourik historici over de geschiedenis van massaal geweld, genocide en oorlog. Elke paar weken verschijnt een nieuwe aflevering. Wat zijn de belangrijkste kwesties en nieuwe inzichten? Hoe verhoudt de geschiedenis van geweld zich tot het huidige debat? De NIOD Rewind podcast gaat in op vernieuwend onderzoek, interessante methoden en nieuwe publicaties. Alle afleveringen zijn te beluisteren via ons Soundcloud account of in je favoriete podcast platform.
> 1 min
Fort bij Waver-Amstel ligt bij Waverveen, op de plek waar de Amstel en de veenrivier de Oude Waver samenkomen. Het fort is onderdeel van het Zuidfront van de Stelling van Amsterdam en wordt ook wel Fort de Nes of Fort Nessersluis genoemd.
>Het Fort benoorden Spaarndam ligt in de Westbroekpolder en is onderdeel van het Westfront van de Stelling van Amsterdam. Het fort verdedigde de Slaperdijk met weg en de Westlaan.
>Langs de kust van Nederland zijn nog veel sporen te vinden van de Tweede Wereldoorlog. De bunkers, gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall, springen het meest in het oog. Op zaterdag 25 mei 2024 van 10.00 tot 17.00 uur zijn de bunkers van Zeeland tot de Waddeneilanden samen open voor Bunkerdag.
> 1 min
Fort Coehoorn, oorspronkelijk het Fort bij Muiderberg genaamd, is een onvoltooid fort in het Zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam. De fortwachterswoning bestaat nog steeds, maar op het oude fortterrein is inmiddels een woonwijk gebouwd. De naam van het fort verwijst naar de bekende vestingbouwer Menno van Coehoorn (1641-1704).
>Frédérique Donker en Anna Huizing lieten zich inspireren door de tentoonstelling Vrouwen in Verzet in het Noord-Hollands Archief en maakten een podwalk over Haarlemse verzetsvrouwen. Loop nu de stadswandeling met audiotour!
> 1 min
De Westbatterij in Muiden is één van de overgebleven verdedigingswerken binnen de Stelling van Amsterdam die oorspronkelijk tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie behoorden. De toren dateert uit 1852 en werd in de late negentiende eeuw toegevoegd aan het Zuidoostfront van de Stelling.
>Op 3 mei om 15:00 uur zal wethouder Gert-Jan Bluijs het herdenkingsmonument “Gevallen Vliegers” onthullen voor het Zandvoorts Museum. Het initiatief komt vanuit het Zandvoorts Museum. Het is onderdeel van de tentoonstelling ‘BUNKERS, het verborgen verleden van Zandvoort’. Een tentoonstelling over Zandvoort tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het monument zal tijdens de tentoonstelling voor het museum blijven staan.
> 1 min