Purmerend

Geknipt! Papierknipkunst uit Holland Het belang van de Historische Markt in Purmerend Bijzondere (bij)namen: Zaanstreek en Waterland Purmerend saai? Stad toont creatief verleden Noordhollandsch kanaal - Alkmaar en Purmerend Noordhollandsch kanaal - Poldergasten Slot Purmersteijn Pinkster Drie, Bokkiesdag Archeologisch onderzoek naar Slot Purmersteijn Het verdwenen Sint Ursulaklooster op de Koemarkt in Purmerend De Beemster: de droogmaking en wat er aan vooraf ging Koningin Wilhelmina bezoekt door watersnood getroffen Purmerend De bokaal van de Overweersche Polder Dansen om de Vrijheidsboom De porseleinfabriek van Egbert Estié Verenigingsgebouw Vooruit in Purmerend Mart Stam: het Nieuwe Bouwen in Purmerend Hoornse Poort in Purmerend De oude verdedigingsbolwerken van Purmerend Slot Purmersteijn in Purmerend De Koemarkt in Purmerend Purmerends Museum Haarlemse bierbrouwers aan Purmerendse Bierkade Doelestallen De Drie Meren Wonen op stand aan de Herengracht van Purmerend De Kaasmarkt van Purmerend De Vismarkt van Purmerend Het Hoge Bruggetje over de Where Onderwijs in Purmerend De trekvaart tussen Amsterdam-Purmerend en Hoorn Werkmansvereniging Vooruit te Purmerend Het Weeshuis van Purmerend De Gesellighe Dampkring: al 60 jaar in nevelen gehuld Polders blank tijdens de invasie van 1799 Een tragische liefdesgeschiedenis op Slot Purmersteijn Tramlijn Kwadijk, Edam, Volendam Bernard Nieuwentijt (1654–1718): Purmerends grootste denker Purmerend ingekwartierd Handstand op de grote fabriekspijp van Purmerend De onderduik van de Waterlandse bevolkingsregisters Purmerender Veemarkt

De porseleinfabriek van Egbert Estié

In de laatste klas van de basisschool was het verplicht om het Purmerends Museum te bezoeken. In een van de glazen vitrinekasten stond een porseleinen vaasje gemaakt door E. Estié. “Wat grappig, deze meneer heeft dezelfde naam als mijn oma”, dacht ik toen en liep door naar de volgende vitrinekast. Nu tien jaar later ben ik er nog steeds niet achter wie de meneer Estié van de porseleinen vaas is. Ergens diep van binnen blijft het nieuwsgierige gevoel aan mij knagen en ik besluit een voorzichtig begin te maken aan mijn zoektocht.

2 min

Verenigingsgebouw Vooruit in Purmerend

In 1869 werd door een aantal welgestelde Purmerenders de Werkmansvereniging Vooruit opgericht. De vereniging hield zich bezig met de ‘zorg’ voor de arbeiders in Purmerend. De afdeling ‘Woningbouw’ nam ook als eerste het initiatief om buiten de grachtengordel van Purmerend arbeiderswoningen te gaan bouwen. Om aan geld te komen verkocht de vereniging in 1906 grond aan particuliere aannemers. Met het geld kon een verenigingsgebouw worden gebouwd aan het eind van de Vooruitstraat. De zoon van voorzitter H.C. Oud, architect J.J.P. Oud (1890-1963), ontwierp een verenigingsgebouw met vier arbeiderswoningen.

2 min

Mart Stam: het Nieuwe Bouwen in Purmerend

Oorspronkelijk werden er kazen gewogen in het neorenaissance pand aan de Kaasmarkt. Op de bovenverdieping was vanaf 1884 de Stadsteekenschool gevestigd. Een natuursteen inscriptie in de rechterzijgevel boven de voormalige deuropening herinnert nog aan de ‘teekenschool’. Tot de sluiting in 1957 heeft de Stadsteekenschool een belangrijke functie gehad in Purmerend. Op deze school werden bekwame kunstenaars en ontwerpers opgeleid die later (inter)nationale naam zouden maken. Een van hen was de architect Mart Stam, die hier zijn opleiding begon als meubelmaker.

3 min

Hoornse Poort in Purmerend

Toen Purmerend in 1410 stadsrechten kreeg, werden er wallen rondom de stad aangelegd en vier poorten gebouwd op de toegangswegen. Deze poorten werden ’s nachts gesloten, waardoor het wonen binnen de stad een stuk veiliger werd. Ieder die de stad binnen wilde, moest zich bij de stadspoort melden. Zo kon men ongure types, zwervers en bannelingen (misdadigers die verbanning als straf hadden gekregen) buiten de stad houden.

3 min

De oude verdedigingsbolwerken van Purmerend

De Tachtigjarige Oorlog, ook wel De Opstand genoemd, was een langdurig verzet van de Oranjegezinden tegen de Spaanse overheersing. Dit verzet uitte zich in de uit de geschiedenisboeken bekende ‘Inname van Den Briel’, ‘Het beleg van Alkmaar’ en het ‘Ontzet van Leiden’. De Tachtigjarige Oorlog duurde van 1568 tot 1648. Dat deze rumoerige tijd ook niet zonder slag of stoot aan Purmerend voorbijging blijkt uit het enige in Purmerend overgebleven bolwerk bij het Nassauplantsoen.

2 min

Slot Purmersteijn in Purmerend

Als dank voor zijn steun aan graaf Willem VI van Holland ontving Willem Eggert in 1410 de rechten van de ‘Heerlijkheid van Purmereynde’. De steenrijke bankier en schepen van Amsterdam kreeg tevens toestemming om een kasteel te bouwen. Willem Eggert bouwde zijn Slot Purmersteijn op de kruising van de landweg van Amsterdam naar Hoorn en het water de Where. Door Eggerts voorname positie aan het hof van de graaf groeide Purmerend uit tot een plaats van aanzien in het laat-middeleeuwse Holland.

3 min

De Koemarkt in Purmerend

In 1484 verleende heer Jan van Egmond het marktprivilege aan het toen nog bescheiden stadje Purmerend. Vanaf dat jaar konden in Purmerend twee jaarmarkten en een weekmarkt gehouden worden. Nadat in 1573 het Ursulinenklooster tijdens de Reformatie verwoest was, werd op deze kaalgeslagen plek, toen Cloosterwerff genoemd, de beestenmarkt gehouden. Toen men in het begin van de zeventiende eeuw de meren rondom Purmerend drooglegde en de visserij minder belangrijk werd voor de stad, groeide de handel in vee en landbouwproducten uit tot de belangrijkste economische pijler van de stad.

1 min

Purmerends Museum

Het Purmerends Museum bevindt zich in het oude stadhuis van de gemeente Purmerend. Het stadhuis is gebouwd in 1911 en werd ontworpen door de bekende architect Jan Stuyt. In het museum is voorts veel aandacht voor de graficus Jac. Jongert, een van de belangrijkste kunstenaars die Purmerend heeft voortgebracht.

2 min

Haarlemse bierbrouwers aan Purmerendse Bierkade

De Purmerendse Bierkade was de plek van de bierstekerijen. De naam biersteken is afkomstig van het steken van de vaten bier door een luik aan de voorgevel van cafés. Alle panden aan de Bierkade waren eens in bezit van Haarlemse bierbrouwers, die hevig concurreerden met de Purmerendse brouwers. Diverse panden aan de kade zijn thans monument en de gevelwand is een beeldbepalend onderdeel van de historische binnenstad van Purmerend.

2 min

Doelestallen

Als rijpaarden na een lange rit in de stad kwamen, moesten ze verzorgd worden. Veel steden hadden een zogenaamde ‘paardenwed’: een drinkplaats voor de edele viervoeter. Maar ook de meeste koffiehuizen en eetgelegenheden hadden een uitspanning. Dit is een stal waar de paarden werden uitgespannen en ondergebracht voor verzorging. Tegenwoordig is een autoparkeerplaats een vereiste bij zo’n etablissement.

2 min

De Drie Meren

In de voorbije tijden werden verschillende bedrijven en winkels in en rond Purmerend ‘De Drie Meren’ genoemd. Zo was er een veilingvereniging met die naam. Firma de Jong en Eilander in de Peperstraat gebruikte eveneens deze naam. Tevens was er een bakkerij en een coöperatie en nog een aantal andere bedrijven die ook zo heetten. Wat is de oorsprong van deze veelgebruikte benaming?

3 min

Wonen op stand aan de Herengracht van Purmerend

Omstreeks 1835 zijn de stadspoorten van Purmerend gesloopt en de stadswallen geslecht. Op deze plek werd een stadsplantsoen aangelegd, waarlangs het comfortabel wonen was. Aan de Nieuwegracht verrezen dan ook statige herenhuizen. Wonen aan de stadsgracht was populair en omdat er binnen de stad geen ruimte was, ging men rond 1905 buiten de stadsgracht bouwen, aan de Herengracht.

2 min

De Kaasmarkt van Purmerend

Ruim 600 jaar geleden, maar officieel pas vanaf 1484, is hier op de Kaasmarkt (destijds het Marktveld) op kleine schaal markthandel begonnen. Eerst op de zaterdag en sinds 1572 op de dinsdag. Vandaag de dag is het dan nog altijd warenmarkt of lappenmarkt. Dit plein was toen niet meer dan een pleintje op de kruising van Hoogstraat – Peperstraat en Padjedijk – Breedstraat. Toen de markthandel wat groeide heeft men het pleintje vergroot door een huis te slopen voor het het pand van ‘Hoedje van de Koningin’ en aan de andere kant voor ‘Koopman Opticiëns’.

2 min

De Vismarkt van Purmerend

Tot omstreeks 1880 vond op de huidige Oude Vismarkt de vismarkt plaats. Voor de droogmaking van het Beemstermeer kende Purmerend een bloeiende en lucratieve aalvisserij. Toen Purmerend in 1410 stadsrechten kreeg, hield de graaf van Holland het visrecht op de Where aan zich en daarmee dus ook de opbrengsten ervan. Dat betekende dat de graaf de pachtgelden opstreek en niet de stad.

1 min

Het Hoge Bruggetje over de Where

Er zit een kromming in de loop van de Where aan de noordoostkant van de oude stad. Het water van de Where liep hier tot 1965 rechtdoor tot in de Beemsterringvaart en loopt nu om het centrum heen. Honderden jaren was dit riviertje de levensader van de stad. Nu raast hier het verkeer over de Gedempte Where.

2 min

Onderwijs in Purmerend

Het oude schoolgebouw op de hoek Kanaalstraat en Gedempte Singelgracht, thans Nederlands Kindertheater School, werd in 1921-1922 gebouwd. In 1924 werd er les gegeven aan 153 leerlingen. Op deze plek hebben verschillende scholen een plaats gehad, waaronder de ‘School met den Bijbel’. Net als in de rest van Nederland was ook het onderwijs in Purmerend innig verstrengeld met godsdienst. De verschillende kerken hadden ieder hun eigen school waar zij de jeugd naast kennis ook vooral hun eigen normen en waarden bijbrachten. Het gebouw is architectonisch beïnvloed door de stijl van de Amsterdamse School, met name te zien aan de ronde gevellijn en het fantasierijke metselwerk langs de entree.

3 min

De trekvaart tussen Amsterdam-Purmerend en Hoorn

Het huidige Tramplein in Purmerend functioneerde tot diep in de negentiende eeuw als opstapplaats voor de trekschuit naar Amsterdam of Hoorn. Omstreeks 1660 namen de besturen van de Staten van Holland en West Friesland, en de steden Amsterdam, Purmerend, Hoorn, Edam en Monnickendam het besluit tot aanleg van een stelsel van wegen en vaarten om het verkeer tussen deze vijf steden te bevorderen. Minder afhankelijk van de weersomstandigheden en een stuk comfortabeler dan paard en wagen zou de trekschuit gedurende lange tijd het belangrijkste vervoermiddel zijn voor wie in Waterland op reis wilde.

3 min

Werkmansvereniging Vooruit te Purmerend

Arbeiders gaan aan het eind van de negentiende eeuw strijden voor sociale rechtvaardigheid en algemeen kiesrecht. In Purmerend is het de in 1869 opgerichte ‘Werkmansvereniging Vooruit’ die het voor de arbeiders opneemt. De groep mensen die dat deden behoorde duidelijk tot de maatschappelijke elite van de stad. Zij waren aanhangers van het vrijzinnig-liberale ideaal en bekommerden zich om de slechte woontoestanden van de arbeidersklasse.

3 min

Het Weeshuis van Purmerend

Een van Purmerends oudste gebouwen is het weeshuis aan de Willem Eggertstraat. Eeuwenlang zaten er kinderen in het weeshuis die onder moeilijke omstandigheden leefden. Veel kinderen werden wees doordat ouders kort leefden, door ziektes en slechte hygiënische omstandigheden. Gelukkig kwam daar later verandering in en werden wezen ook makkelijker opgenomen in pleeggezinnen. Uiteindelijk werd de verzorging van wezen dus overbodig. Het laatste weeskind vertrok in de jaren zestig van de vorige eeuw.

2 min

De Gesellighe Dampkring: al 60 jaar in nevelen gehuld

De oprichting van het Pijprokersgilde De Gesellighe Dampkring op 17 april 1951 te Purmerend is op het eerste gezicht niet wat je noemt een ‘historische gebeurtenis’. Toch heeft het Purmerend op de wereldkaart gezet en was een van de leden de eerste Purmerender op televisie. Op 17 april a.s. viert het gilde zijn 60 jarig bestaan, uiteraard in nevelen gehuld.

3 min