3 min

Vrijheid van onderwijs

In de middeleeuwen waren de meeste kinderen verstoken van onderwijs. Vanaf midden zeventiende eeuw kwam er enige ordening, op basis van kerkelijke gezindte. Werkelijke vrijheid van onderwijs, sinds 1848 in de Grondwet, was in de praktijk toch ook weer een kwestie van geld. Zonder overheidssubsidie was het zogeheten ‘bijzonder onderwijs’ op confessionele scholen veel te duur. De gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs kreeg in 1917 gestalte in wetgeving.

Het schoolgebouw aan de Gedempte Singelgracht. Beeld: Waterlands Archief.

Christelijk onderwijs

Eind negentiende eeuw slaagde de Vereniging tot Bevordering van Christelijk Nationaal Onderwijs na langdurige voorbereidingen in het oprichten van een lagere school voor christelijk onderwijs. ‘De School met den Bijbel’ begon met twee leslokalen in een oud pand, gelegen naast de Gereformeerde Kerk, ook aan de Gedempte Gracht. Het kerkgebouw is tegenwoordig een casino. De huidige voorgevel is een reconstructie want het gebouw is in 2000 gesloopt. In de plannen voor nieuwbouw voor de gereformeerden zou ook een deel van de Fransche School (ook wel de ULO-school genoemd) worden opgenomen. Uiteindelijk is een nieuwe school gebouwd.

Fröbelschool

Verderop in de Kanaalstraat achter de Gereformeerde School stond een andere school, de zogenaamde Fröbelschool. Dit was de voorloper van de latere kleuterschool, nu groep 1 en 2 van de basisschool. De school had twee lokalen, buiten was een speelpleintje, een zandbak en een tuintje. De school had een bijnaam: het ‘kippenschooltje’, vermoedelijk omdat de leerlingen altijd over de kippenmarkt moesten om naar school te gaan.

De Singel in 1901, voordat deze gedempt werd. Het vooruitstekend gebouw (links) is de Fransche School, later zat hier de School met den Bijbel. Beeld: Waterlands Archief.

Fransche School

Fransche Scholen waren over het algemeen particuliere scholen die zich om verschillende redenen in een grote populariteit mochten verheugen. Zij boden een eigentijds vakkenpakket: meer praktische vorming met o.a. Frans en boekhouden. Het Frans als handelstaal, met zicht op een carrière in het bedrijfsleven, kreeg in de loop van de achttiende eeuw de voorkeur boven het Latijn dat opleidde voor hogere ambten in wetenschap en bestuur. Tegenwoordig heeft Engels deze plaats overgenomen in het internationale verkeer.

Gedempte Singelgracht. De Singelgracht is in twee fasen gedempt, in 1909 en daarna in 1929 het resterende deel tot de Where.

Dure school geen succes

De Fransche School had geen succesvol bestaan in Purmerend. Het was naar de maatstaven van die tijd een dure school, en ondanks bemoeienis van de stad kwam de Fransche School niet tot bloei. In 1809 bijvoorbeeld had de Fransche School maar 23 leerlingen en was daarmee de kleinste school in Purmerend.

Nadat Napoleon verslagen was zei de burgemeester:”dat de bepalingen omtrent het algemeen geven van onderwijs in de Fransche taal vervallen zijn en dat de Fransche taal voor ons Hollanders wederom een vreemde taal is geworden”.

Ook de onderwijsinspectie bezocht de Fransche School en deed een duit in het zakje:
“Wij bezochten nog het ellendig Nederduitsch schooltje van zekeren Genis, waar alles op den ouden voet was en het er armoedig uitzag. Er waren nog 20 kinderen. Het scheen weldra geheel vervallen.”

Nieuw schoolgebouw

Op de plek van deze Franse School verrees in 1922 een openbare school voor lager onderwijs. Later kwam hier de ‘School met den Bijbel’. Vanaf 1992 is het gebouw in gebruik als Nederlands Kindertheater School.

Auteur: Wouter van Waardt (Vereniging Historisch Purmerend) / Redactie ONH.

Bron

Historisch Purmerend, juni 2010, uitgave Vereniging Historisch Purmerend.

Publicatiedatum: 25/06/2011