2 min

Markant hoofdgebouw

Het hoofdgebouw is een markant, kubisch gebouw van twee bouwlagen, afgesloten door een vliering met schuine kap. Op de begane grond is een hoge verenigingszaal en op de eerste verdieping zijn ruimten voor de huisvlijtschool. Aan de tuinzijde is een blokje met vier arbeiderswoningen toegevoegd. De ruimtelijke detaillering van het woonblok staat in opmerkelijk contrast met de ongenuanceerde aansluiting van het mansarde-dak op het hoofdgebouw. Opvallend zijn het patroon van de ramen en de tot torentjes uitgewerkte schoorstenen.

Verenigingsgebouw Vooruit in de huidige staat. Beeld: Gemeente Purmerend.

Muurschilderingen

Bijzonder zijn de twee door graficus Jac. Jongert in fresco uitgevoerde muurschilderingen die ‘de Avond’ en ‘de Morgen’ voorstelden. Graficus Jac. Jongert kende de familie Oud. Hij was reclame-ontwerper voor de drankfirma van Oud en net als architect Oud ook docent aan de Stadsteekenschool in Purmerend. De muurschilderingen zijn helaas verdwenen.

Ontwerp van J.J.P. Oud voor het Verenigingsgebouw. Beeld: Gemeente Purmerend.

Sobere bouwkunst

De architect Oud hield van een sobere bouwkunst en dit is te zien in zijn ontwerp. In tegenstelling tot zijn Purmerendse collega-architecten Faber en Stuijt maakte hij veel minder gebruik van traditionele klassieke stijlmiddelen. Voor hem ging goed bouwen boven mooi bouwen of anders gezegd: goed bouwen betekende automatisch mooi!

Kenmerkend voor architect Oud is het gebruik van baksteen en het patroon van de ramen. Hierover schreef hij: “De mooie baksteen met zijn kleurige tintelingen en het effect van eenvoudige vlechting in een flink stuk muur.” Architect Berlage had hem geïnspireerd.

Een oude groepsfoto van Werkmansvereniging Vooruit. Op de achtergrond zijn de fresco’s van Jac. Jongert zichtbaar. Beeld: Gemeente Purmerend.

Pionier van de internationale architectuur

Architect Oud wordt wel de pionier van de internationale architectuur genoemd. Hij was medeoprichter van de De Stijl en ook, zoals die andere beroemde Purmerender Mart Stam, voortrekker van Het Nieuwe Bouwen. Zijn eigenzinnigheid komt fraai tot uiting in het gedicht van A. Roland Holst:

“Oud blijft, wat hij ook bouwt,
zichzelf: hij blijft dus Oud
door steeds naar geest en lijve,
oud zijnde, jong te blijven.”

Links protest

Het verenigingsgebouw heeft diverse ‘bewoners’ gehuisvest. Zanggroepen van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP) repeteerden er. In de jaren twintig werden hier acties voorbereid van de linkse oppositiepartijen tegen de dure modernisering van de Nederlandse marine ten tijde van verregaande bezuinigingen op de volksvoorzieningen.

Het Apostolisch Genootschap heeft tijdens zijn verblijf in het gebouw de steen met de naam ‘Vooruit’, die was ingemetseld bij de eerstesteenlegging, met cement dicht gestreken. Later was er een buurthuis gevestigd en nu is het pand verbouwd tot drie woonappartementen. Inmiddels is de steen ‘Vooruit’ weer zichtbaar.

Auteur: Atie Schenk (Gemeente Purmerend) / Redactie ONH.

Publicatiedatum: 28/06/2011