Purmerends Museum

Het Purmerends Museum bevindt zich in het oude stadhuis van de gemeente Purmerend. Het stadhuis is gebouwd in 1911 en werd ontworpen door de bekende architect Jan Stuyt. In het museum is voorts veel aandacht voor de graficus Jac. Jongert, een van de belangrijkste kunstenaars die Purmerend heeft voortgebracht.

2 min

Schatkamer van Purmerends Plateel en graficus Jac. Jongert

De topcollectie van het museum bestaat uit het vermaarde Jugendstil aardewerk van fabriekjes en ontwerpers die in het begin van de vorige eeuw in Purmerend actief waren. In het Purmerends museum is voorts veel aandacht voor de graficus Jac. Jongert, een van de belangrijkste kunstenaars die Purmerend heeft voortgebracht. Hij geldt als een van de pioniers van de grafische (reclame) vormgeving in Nederland. Ook besteedt het museum aandacht aan de Purmerendse architecten J.J.P. Oud en Mart Stam.

Artistieke boerenzoon

Jac. (Jacob) Jongert werd in 1883 geboren in de Enge Wormer. Hij woonde van 1905 tot 1918 in Purmerend. In plaats van op de boerderij te gaan werken, waar hij niet geschikt voor was, volgde Jongert opleidingen aan de kunstnijverheid- en tekenschool ‘Quellinus’, de Rijksschool voor Kunstnijverheid en de Rijksacademie te Amsterdam. In 1905 behaalde hij het diploma MO tekenen, waardoor hij les kon gaan geven aan onder andere de Stadsteekenschool te Purmerend (1905 – 1918) en twee scholen in Amsterdam.

Voorbeeld van typisch Purmerends aardewerk (plateel). Beeld: Purmerends Museum.

Grafisch ontwerper

In Purmerend raakte hij ook onder meer bevriend met Chris Lanooy, leider van het schildersatelier bij Haga, wijnhandelaar Kassen Oud en uitgever Jacob Muusses. Deze contacten leverden hem ook ontwerpwerk naast het lesgeven. Voor de glasfabriek Leerdam kreeg hij onder andere drukwerk opgedragen voor het glaswerk van De Bazel.

Voor uitgeverij Ploegsma ontwierp Jongert boekbanden en illustraties. Fabrikant W.G. Boelens senior in Kampen gunde hem de ontwerpopdracht voor etiketten voor sigarenkistjes. Jongert werd zo in Nederland bekend door zijn grafische ontwerpen voor reclamedrukwerk en niet alleen voor Purmerendse bedrijven.

Affiche-ontwerp van Jac. Jongert. Beeld: Purmerends Museum.

Werk voor Van Nelle

In 1918 volgde zijn aanstelling in Rotterdam bij de Academie voor technische wetenschappen en beeldende kunsten als hoogleraar decoratieve kunst en kunstnijverheid. Hier brak een geheel nieuwe fase in zijn leven aan. In zijn latere jaren ontwierp hij voor de Wed. Van Nelle te Rotterdam.

De vormgeving was strak: letters en krachtige kleuren speelden in zijn werk een hoofdrol. Een bekend voorbeeld van zijn werk voor Van Nelle is het roodgele koffie en theeblik, waarvan hetzelfde ontwerp op emaille reclameborden is terug te vinden. Aan het einde van de twintigste eeuw maakte Van Nelle er weer gebruik van.

Ontwerp voor de Van Nelle fabriek. Beeld: Purmerends Museum.

Vijftig gulden biljet

Jongerts stijl werd onder invloed van de opdrachtgevers en door de eisen van de reclame steeds strakker. Toch bleef Jongerts werk zijn eigen ornamentele karakter behouden. Eind jaren twintig ontwerpt Jongert een vijftig gulden biljet – de ‘Minerva’ – voor de Nederlandse Bank waarvan 3.800.000 exemplaren zijn gedrukt. Een ontwerp voor een duizend gulden biljet is nooit uitgevoerd.