Zorgen voor elkaar

In eerste instantie richtte Werkmansvereniging Vooruit fondsen op die arbeidersgezinnen een basisinkomen konden uitbetalen wanneer de inkomsten wegvielen door ziekte, werkloosheid of overlijden. Bovendien kreeg de werkmansvereniging een afdeling die zorgde voor de voedselvoorziening tijdens de wintermaanden (‘Zorg voor den Winter’). Door deze zorg voor de arbeiders kreeg het socialisme in Purmerend nauwelijks voet aan de grond. Van ontevredenheid onder de werkende stand, heel vaak een voedingsbodem voor neiging naar het socialisme, was door die voorzieningen in Purmerend vrijwel geen sprake. Ook kwam er een ‘School voor Huisvlijt’, een beroepskeuzeafdeling en vooral dankzij de energieke leiding van voorzitter H.C. Oud een afdeling ‘Woningbouw’.

Bezwaren

Het leek er op dat het gemeentebestuur met de woningbouw van Vooruit niet zo blij was. Veel voorwaarden werden gesteld rond riolering, onderhoud, aansluitingen op gasnetten, straatverlichting en eigendom van grond. Na veel heen-en-weer-gesteggel, vooral over de riolering, wilde de gemeente toch zoveel mogelijk tegemoetkomen aan Vooruit. Men liet echter niet na te melden dat alle uitgaven van de gemeente groter zouden worden door uitbreiding van reinigingsdiensten, verlichting, rioolonderhoud etc.

Modelwijk

Naar aanleiding van de slechte toestand van arbeiderswoningen ging de afdeling Woningbouw zich bemoeien met volkshuisvesting. In Purmerend werd een plan ingediend tot het bouwen van arbeiderswoningen op een stuk grond in de Zuiderpolder. Hoewel de vereniging voor ogen had een heel wijkje te stichten, moest zij in eerste instantie genoegen nemen met het rijtje van negen woningen, welke in een stompe hoek zijn gebouwd. Alle woningen zijn opgetrokken in chaletstijl. Gemeentearchitect Faber was hiervoor verantwoordelijk. Het stadsbestuur vond het een kostbare onderneming; er moest riolering en bestrating worden aangelegd en er moest een verbinding komen met de openbare weg. Dat waren allemaal zaken waarvoor de Werkmansvereniging steun nodig had van de gemeente. In 1901 werd het plan besproken in de gemeenteraad.

Eerste steen

Op 29 juli 1902 werd de eerst steen gelegd en is de eerste Purmerendse stadsuitbreiding buiten de stadgrachtengordel een feit. In 1903 werd een verzoek gericht aan de gemeenteraad om de naam ‘Vooruitstraat’ te mogen gebruiken. En volgens de voorzitter van Vooruit hebben de huurders “genoegen van hun woning, flink licht en lucht, benevens een stuk grond, dus een prachtig tehuis”. De woningen in de Vooruitstraat waren vooral voor de werknemers van de Hollandia melkfabriek.

Een bescheiden huur

Bij het tot stand komen van de huizen zal de huur niet hoger geweest zijn dan 2 gulden per week (ca. € 0,80). Renovaties en daarmee gepaard gaande huurverhogingen zijn vaak tegengehouden door de bewoners. In 1984 ging men toch overstag en accepteerde een huurverhoging van ca. 20 gulden per maand (ca. € 9). De renovatiekosten per woning verschilden, maar de bewoners besloten uit solidariteit een gelijk bedrag aan huurverhoging te betalen.

Opheffing

In 1966 is de Werkmansvereniging Vooruit opgeheven. Door maatschappelijke veranderingen waren de voornaamste redenen voor het bestaan van de vereniging verdwenen. Het huizenbezit werd overgenomen door de gemeente, later door Woningstichting Wherestad.

Auteur: Wouter van Waardt (Vereniging Historisch Purmerend) / Redactie ONH.

Bronnen

Woningen Werkmansvereniging Vooruit 100 jaar – Ber de Lange, uitgave Vereniging Historisch Purmerend.
G. Nijenhuis, Werkmansvereniging “Vooruit”: neutraal succes in een verzuilend Purmerend, 1869 – 1919, Purmerend, 2006.

Publicatiedatum: 24/06/2011