Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Vrouwen uit het verleden

Vrouwen hebben altijd zo’n vijftig procent van de wereldbevolking uitgemaakt. Toch weten we vooral de namen van mannen uit het verleden. Oneindig Noord-Holland toont verhalen van vrouwen uit de provincie. Vrouwen met idealen, talenten en onmisbare beroepen.

Verhalen

Een langdurige buitenechtelijke affaire

Een jaar of tien nadat ze met Wijnand Verhaar getrouwd is, wordt Maria Christina van Rhijn hartstochtelijk verliefd op een andere man. Het was het begin van een langdurige buitenechtelijke relatie waar zelfs een kind uit zou voortkomen. Deze affaire bleef niet onopgemerkt zoals blijkt uit verklaringen bij de notaris door familieleden en bekenden.

> Book 4 min

Vrouwen in Verzet: Violette Cornelius en Gustave (Guusje) Rübsaam

Het verhaal van Violette Cornelius (Batavia, 1919) en Gustave (Guusje) Rübsaam (Amsterdam, 1917) begint vlak voor de oorlog in Amsterdam. Violette is fotograaf en Guusje studeert geneeskunde. Beiden zijn onderdeel van een bevriende kunstenaarsgroep, waar onder andere ook Gerrit van der Veen en Walter Brandligt deel van uit maken. Als de oorlog in 1940 uitbreekt, besluit een groot deel van deze vriendengroep zich te storten op het vervalsen van persoonsbewijzen: De Persoonsbewijzencentrale (PBC) is geboren.

> Book 4 min

Vrouwen in Verzet: Trien de Haan-Zwagerman

Trijntje Zwagerman (Trien) wordt geboren in 1891 in Hauwert, West-Friesland. Ze groeit op als jongste van zes kinderen in een arm boerenarbeidersgezin. Net als haar broer en zussen kan Trien wegens geldgebrek alleen de basisschool afmaken, maar ze is leergierig en krijgt nog een aantal jaar bijles van de plaatselijke dominee. Trien is monter en vrolijk, en raakt bevangen door het socialisme, mede vanwege haar socialistische verloofde Bart. Eenmaal getrouwd worden Trien en Bart lid van de Revolutionair Socialistische Partij (RSP), een door Henk Sneevliet opgerichte afsplitsing van de Communistische Partij Nederland (CPN). Door de internationale strijd tussen deze groepen kunnen de socialisten en de communisten elkaar niet luchten of zien.

> Book 5 min

Wat droegen Hollandse vrouwen 500 jaar geleden?

De welvaart van een streek is meestal goed af te lezen aan de kleding van haar inwoners. Hoe rijker de lokale bevolking, hoe meer mensen zich de laatste mode kunnen veroorloven. Niet voor niets zien we vrouwenkleding in Noord-Holland vanaf de zestiende eeuw steeds modieuzer worden. Spaanse opstaande kraagjes werden tot in Graft gedragen en Franse rijglijfjes waren van Landsmeer tot Schagen gemeengoed. Duik met ons in de garderobe van de zestiende eeuw, die toch vooral warm, stijf en zedig moest zijn.

> Book 5 min

Vrouwen in Verzet: Hanna Jacoba (Annie) Averink

Hanna Jacoba (Annie) Averink wordt in 1913 geboren in Enschede. Annie’s ouders scheiden als Annie nog jong is en Annie blijft bij haar moeder, die snel hertrouwt. Annie groeit op in een samengesteld gezin, waar ze zich niet altijd thuisvoelt. Als het gezin in 1926 naar Amsterdam verhuist gaat de jonge Annie – ze is dan pas dertien jaar – aan het werk. Annie’s moeder stelt voor dat Annie wat afleiding van haar vele werk kan vinden bij de Arbeiders Jeugd Centrale, de jongerenorganisatie van de socialisten. Maar Annie voelt zich meer aangetrokken tot de Zaaier, de communistische jongerenbeweging. Annie sluit zich aan en werkt jarenlang onvermoeibaar voor haar ideaal: het communisme inzetten om een beter leven te bieden aan lagere klassen.

> Book 3 min

De vrouw achter Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778)

Iedereen in Haarlem kent wel Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) ofwel Teylers Museum. Als succesvolle zijdefabrikant en koopman liet hij bij zijn overlijden 2 miljoen gulden na. Voor die tijd was dat een godsvermogen, omgerekend naar nu is dat ongeveer 80 miljoen euro. In zijn befaamde testament stelde hij vijf directeuren aan, die het geld volgens zijn richtlijnen moesten besteden. Zo werd onder andere Teylers Museum en het Teylers hofje opgericht. Toch heeft niemand het nog over de vrouw die hem financieel heeft geholpen. Wie was de liefde van zijn leven?

> Book 9 min

Vrouwen in Verzet: Hendriek Breukelaar-Verburg

Hendriek Verburg wordt in 1905 geboren in het Noord-Hollandse dorpje Noord-Scharwoude. Ze is de dochter van Peter Verburg, de eigenaar van de conservenfabriek in het dorp. Als haar vader op jonge leeftijd sterft in 1924 neemt zij samen met een andere vrouw, mevrouw Edel, het roer over. Dat twee vrouwen een dergelijk bedrijf runnen is voor die tijd vrij uniek, en het zorgt ervoor dat Hendriek al op jonge leeftijd weet hoe ze een organisatie moet leiden. Als haar zus Grieke in 1930 overlijdt, trouwt Hendriek met Grieke’s weduwe, Harry, zoals wel vaker gebeurt in die tijd. Zo komt Hendriek in Haarlem terecht.

> Book 3 min

Vrouwen in Verzet: Annick van Hardeveld

Annick (Germaine Mathilde) van Hardeveld wordt in 1923 geboren in Amsterdam. Ze is het eerste kind van haar vader Jan van Hardeveld en haar Franse moeder Germaine Bertin. Een paar jaar later wordt nog een jongetje geboren: Yann Emile. Als de oorlog in mei 1940 uitbreekt is Annick zestien jaar en net begonnen aan de opleiding tot verpleegster bij het Rode Kruis.

> Book 5 min

Zoetje Gerbrants: portret van een vergeten literaire heldin

Wie schrijft, die blijft – in woord én beeld. In de portrettencollectie van de Provinciale Atlas zijn Noord-Hollandse schrijfsters goed vertegenwoordigd. Van de beroemde romancières Betje Wolff en Aagje Deken, tot toneelschrijfster Lucretia Wilhelmina van Merken. Een verrassend portret is dat van Zoetje Gerbrants: hoofdpersoon uit één van de eerste Nederlandse briefromans.

> Book 3 min

Vrouwen in Verzet: Odile Moereels, Aaf Dell en Dieuw van Vliet

Aaf Dell en Dieuw van Vliet zijn beide geboren Horenaren. Dieuw wordt geboren 1887 en Aaf volgt zes jaar later, in 1893. Aaf en Dieuw ontmoeten elkaar op de openbare basisschool in Hoorn waar ze beide werken als onderwijzeres. De twee zijn ondernemende, zelfstandige vrouwen: ze staan voor de klas en wonen met elkaar, niet met een echtgenoot, in de conciërgewoning van het Waterschapshuis in de binnenstad van Hoorn. Als de oorlog in mei 1940 uitbreekt besluiten Aaf en Dieuw om onderduikers in huis te nemen.

> Book 3 min

De Haarlemse klopjes: borduren en bidden

Bijna niemand kent nog de klopjes van Haarlem. De zestiende-eeuwse kloppengemeenschap en hun schuilkerk Sint-Bernardus bestaat al lang niet meer. Toch waren deze ongehuwde katholieke vrouwen in heel Nederland bekend vanwege hun prachtige borduurwerk op kerkelijke gewaden en ander kerkelijk textiel. Stille getuigen van de vele geduldige handen, die bidden door te borduren.

> Book 6 min

Het duel: op liefde en dood

Valentijnsdag is de dag van de romantische liefde… maar wie zegt dat dat altijd zonder slag of stoot ging? In talloze boeken en films komen we vechtende liefdesrivalen tegen. Met getrokken zwaarden gaan twee mannen elkaar te lijf tijdens een afgesproken duel. Vanaf het eind van de achttiende eeuw werd er liever geduelleerd met pistolen. Maar of het nu ging om een erekwestie of de liefde van je leven: het was een hoge prijs om te betalen.

> Book 6 min

Amsterdam heeft weer een vondelingenkamer

Amsterdam beschikt weer over een vondelingenkamer, waar radeloze moeders hun pasgeboren baby achter kunnen laten. Vondelingenkamers zijn een moderne variant van de vondelingenmolens die in vroeger eeuwen in kloosters werden gebruikt.

> Book 12 min

Wat kon je in de 19de eeuw kopen tegen menstruatieklachten?

‘De Russen zijn gekomen’, ‘de rode vlag wappert’, ‘de tomatensoep is overgekookt’. De omfloerste manieren waarop men vroeger over menstruatie sprak, zijn vele malen grappiger dan de ‘feestweek’ zelf. Ook in de 19de eeuw hadden veel vrouwen last van menstruatieklachten. Wat konden ze daar tegen doen?

> Book 6 min

Ver­kleed­par­tij voor de vrou­wen­zaak

Op 28 februari 1931 vond er een spektakel plaats in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Een historische modeshow van heldinnen, georganiseerd door de feministes en Amsterdamse dames. Het was het adembenemende slotstuk van een campagne om in tijden van economische malaise fondsen te werven voor de internationale vrouwenbeweging.

> Book 6 min

‘Anna Maria Tesselschade’: twee dichteressen, één portret

Het Noord-Hollands Archief heeft onlangs de laatste hand gelegd aan het toegankelijk maken van de portrettencollectie van de Provinciale Atlas: een ‘galerij der beroemdheden’. Inmiddels zijn bijna 1000 portretten uit de recente geschiedenis doorzoekbaar. Daar behoren ook drie portretten van dichteressen Anna en Maria Tesselschade Roemers Visscher toe. Alhoewel – staan de zussen er wel echt op?

> Book 6 min

Margreet van Hoorn: Westfries romancière en bestsellerauteur

“Schrijven is voor mij geen vak, maar een manier van leven”. Dat blijkt wel uit het grote oeuvre van de Hoornse bestsellerauteur Margreet van Hoorn. Tijdens haar leven schreef ze 79 psychologische romans, waarvan meer dan een miljoen exemplaren zijn verkocht. Haar boeken waren uit het leven gegrepen, en raakten vele harten.

> Book 5 min

De Moedermavo: een onderwijsrevolutie uit Middenmeer

Het Noord-Hollandse dorp Middenmeer stond aan de wieg van een revolutie op onderwijsgebied. In 1975 startte daar de eerste ‘Moedermavo’. Een baanbrekend initiatief waardoor vrouwen die als meisje nauwelijks naar school hadden gekund, toch een diploma konden halen.

> Book 7 min

Koningin Juliana in Julianadorp

Straten, bruggen, scholen, ziekenhuizen, plantsoenen, torens en zelfs een fietsenbos. Naar de geliefde koningin Juliana (1909-2004) is heel wat vernoemd. Van alle leden van de koninklijke familie heeft zij de meeste straten op haar naam staan: in 2013 telde Nederland ruim 284 kilometer aan Julianawegen, -singels en -straten. Maar van de twaalf provincies heeft alleen Noord-Holland een heus Julianadorp, dat zijn geboortejaar deelt met de voormalige koningin.

> Book 6 min

Vrouwelijke schrijvers voor het voetlicht in Teylers Museum

Van paternalisme tot slutshaming. Vrouwelijke schrijvers uit de vroegmoderne tijd kregen het zwaar te verduren. In de tentoonstelling Spaar ze allemaal! in Teylers Museum worden deze verhalen – van vaak vergeten auteurs – voor het voetlicht gebracht.

> Book 3 min