Henriëtte was een echte bonte Amsterdammer, die verrassende muziek componeerde en haar eigen pad koos. Ze speelde als concertpianist met de beste ensembles en solisten in de grootste zalen en haar werk wordt nog veelvuldig op het programma gezet.

Haar vader Henri speelde cello en haar moeder Sara piano. Beide ouders stonden aan de wieg van het Amsterdams conservatorium, waar ze lesgaven. Tragisch genoeg overleed haar vader vlak na de geboorte van Henriëtte. Dat betekende dat Sara, naast zorgen voor Henriëtte, ook de kost moest winnen. Haar carrière als concertpianist ging in rook op en ze werd hoofdlerares aan het Amsterdams Conservatorium. Ze ondersteunde de vrouwenemancipatie door haar beste leerlingen naar de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid te sturen en trad daar zelf ook op. Net als haar moeder zou Henriëtte leren pianospelen.

Vanaf 1914 begint Henriëtte met componeren, vlak na het halen van haar pianodiploma. Ze koos ervoor om haar werk als componist te combineren met haar werk als concertpianist. De recensies die we kunnen lezen over haar muziek brengen haar sekse vaak met haar werk in verband. Zo wordt er geschreven dat haar muziek echt ‘vrouwelijk’ is: “gevoelig, soms grillig […] onlogisch maar met dat al beminnelijk.” Andere keren vinden recensenten dat zij óf te vrouwelijk speelt, óf juist als een man.

Haar composities doen denken aan de muziek van Debussy of Ravel, waar ze dol op was. De invloed uit de Franse romantiek is goed te horen in Poème voor cello en orkest. Rond deze tijd ging Henriëtte samenwerken met celliste Frieda Belinfante, met wie ze een relatie kreeg. Aan Frieda draagt ze veel cellowerken op en de twee stimuleren elkaar in hun artistieke en praktische uitdagingen. Ze leerde orkestratie bij Cornelis Dopper maar haar eigen stijl leerde ze bij Willem Pijper bij wie ze haar Concertino schreef, een echte doorbraak. Haar naam als componiste was gevestigd. Ze speelde intussen als solist bij het Concertgebouworkest en haar Concertino werd overal uitgevoerd.

In 1933 speelt Bosmans samen met de bekende violist Francis Koene. Een jaar later verloofden ze zich. Zoals ze voor Frieda werken voor cello schreef, schreef ze voor Francis haar Concertstuk voor viool en orkest. Ze treden veel op, ook in het buitenland en hun duo vormde een daverend succes. Verschrikkelijk was het voor Henriëtte toen Francis onverwacht overleed aan een hersentumor. In oktober vond de première plaats van het Concertstuk met Willem Mengelberg, waarin het publiek de geest van Koene herkende. Bosmans zei aan het eind van haar leven over het Concertstuk: “Ik ben, geloof ik, een beetje mee dood gegaan”.

In de oorlog heeft Henriëtte het moeilijk. Omdat haar moeder Joods was, mocht Henriëtte niet in het openbaar optreden en werd haar werk niet meer uitgevoerd. Hierdoor verloor ze een belangrijke bron van inkomsten. Ze kon nog wel in het geheim bij huiskamerconcerten spelen. Haar moeder werd opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. Henriëtte kon via de bekendste dirigent van haar tijd, haar vriend Mengelberg, haar moeder vrij krijgen waardoor haar moeder ternauwernood de oorlog overleefde.

Na de oorlog heeft ze jarenlange vriendschappen met actrice Charlotte Köhler en de Franse zangeres Noëmie Perugia, voor wie ze liederen schrijft. In 1951 wordt Henriëtte ongeneeslijk ziek. Later dat jaar werd ze geridderd en ontmoette ze koningin Juliana na haar uitvoering van haar eigen Concertino. In juli 1952 overleed Henriëtte.

Auteur: Sebastiaan Coops

Dit artikel is eerder gepubliceerd op de website van Historical Women Project.

Het Historical Women Project zet vrouwengeschiedenis centraal. Op dit platform vind je onder andere biografieën over historische vrouwen waar we het te weinig over hebben, oordelen over de nieuwste publicaties en releases, en actualiteit bekeken vanuit nieuwe en interessantere historische invalshoeken.

Publicatiedatum: 24/03/2025