4 min

Korenmolen De Eersteling werd gebouwd in 1856 door Dirk David van Dijk, die tevens de eerste molenaar was. Van Dijk werd geboren te Benthuizen op 9 oktober 1821 en kwam twee jaar na het ontstaan van Kruisdorp (de oudste naam voor Hoofddorp) met zijn gezin uit Piershil naar de polder. Hij bouwde daar de eerste windkorenmolen van de Haarlemmermeer met de voor de hand liggende naam De Eersteling.

Molen De Eersteling in Hoofddorp. Stoer stond de molen in 1960 in het dorp. Beeld: Collectie Henri Stroet.

Woonwijken vangen wind weg

Van hem is een twaalftal molens bekend. Na de molen in Hoofddorp bouwde hij nog slechts één molen, namelijk in Zuid-Beijerland. Van Dijk zou veertig jaar molenaar blijven op De Eersteling. De molen werd gebouwd aan de Kruisweg, maar al na enkele jaren moest Van Dijk constateren dat deze plek nogal ongunstig was. Al spoedig bleek de molen midden in het snel groter wordende dorp te staan. De molen was ook nog eens een grondzeiler, de wieken raakten bijna de grond en het werd moeilijker wind te vangen.

De Eersteling aan de Kruisweg. De Eersteling in 1970, toen de molen nog aan de Kruisweg stond. Beeld: Collectie Henri Stroet.

Een molenaar van weinig woorden

C. Joh. Kieviet beschrijft molenaar Van Dijk in ‘Uit het Leven van Dik Trom’ als iemand van weinig woorden, maar met een goed hart. Als kind speelt Dik vaak op het erf van de molen en als hij wat ouder is brengt hij ’s avonds de paarden van de molenaar naar het land. Als de vader van Dik Trom een ongeluk krijgt op een bouwwerk en niet meer kan werken, kan Dik Trom het winkeltje van de moeder van Bruin Boon kopen, dat in bezit is van de molenaar. Als Dik Trom gaat trouwen is molenaar Van Dijk de eerste die de vlag uitsteekt. Van Dijk overleed op 27 juli 1905 op 83-jarige leeftijd en werd begraven op de begraafplaats De Iepenhof in Hoofddorp.

Restauratie na stilstand

Na Van Dijk werd een van zijn knechten, Willem de Koning, molenaar op deze molen. En nog weer later diens zoon Lies de Koning. Later werd ook de zoon van de laatste, Willem, bij de bedrijfsvoering betrokken. Aan het begin van de jaren dertig werd er niet meer gemalen op windkracht. Na een periode van stilstand is de molen toen in de winter van 1944-1945 gerestaureerd. De molen kon zo blijven draaien tot midden jaren vijftig. Uiteindelijk werd het steeds minder zinvol gevonden om windkracht te benutten vanwege de bebouwing rond de molen. De molenaar ging gebruik maken van de naastliggende motormaalderij.

Actie voor behoud

Omdat in de jaren zestig belangstelling ontstond voor oude molens gingen de gemeente en stichting Meer-Historie zich beijveren om de molen te behouden. De Koning verkocht de molen voor één gulden aan de gemeente op voorwaarde dat de molen op de plek waar hij toen stond zou verdwijnen. De molenaar had namelijk de vrij te komen ruimte nodig voor andere plannen. Er werd toen naarstig gezocht naar een geschikte plaats. Uiteindelijk is gekozen voor een plek bij het Fort bij Hoofddorp. Om voldoende wind te kunnen vangen was op die nieuwe plaats wel een verhoging met ruim 2000 m3 zand nodig. Aanvankelijk was men van plan om de molen steen voor steen af te breken en daarna weer met diezelfde stenen elders op te bouwen. Er moesten echter zoveel stenen afgebikt worden dat het onbetaalbaar zou worden. Vandaar dat voor de verplaatsing van de romp als geheel werd gekozen.

Molen onderweg. De verhuizing van De Eersteling naar de Geniedijk, begin 1977. Beeld: Collectie Jan Wies (www.haarlemmermeer-geschiedenis.nl).

Molen rolt naar fort

Zo werd op  5 januari 1977 de molen naar zijn huidige plaats bij het fort gerold. Een dag om nooit te vergeten. Het vroor licht en de zon liet zich de hele dag niet zien. De veel kijkers trekkende verplaatsing van het 160 ton wegende molenlichaam over bijna twee kilometer werd verricht door de firma Stoof te Breda met een dieplader. De totale kosten van de verplaatsing en de heropbouw bedroegen 450.000 gulden (ruim 200.000 euro). Een jaar later kon de molen opnieuw in gebruik worden genomen. Dick Prins werd de eerste molenaar in dienst van de gemeente. In 1985 is ook het huis van de molenaar er bijgevoegd.

Molen op de nieuwe plek. De molen, inmiddels verplaatst naar de Geniedijk in Hoofddorp, winter 2010. Beeld: Collectie Henri Stroet.

Meel van De Eersteling

Op kosten van de gemeente Haarlemmermeer werd het molenaarshuis (met inbegrip van een kleine opslagruimte) verplaatst naar de onmiddellijke nabijheid van de molen. Eind juni 1986 was alles gereed, keurig gerestaureerd en opnieuw in de verf gezet. Opvolger van molenaar Dick Prins werd vanaf 2006 Sander van Rijn. Op bepaalde dagen is de molen te bezichtigen en er kunnen diverse meelsoorten en bakingrediënten worden gekocht.

Auteur: Henri Stroet

Publicatiedatum: 08/02/2011