SCHATRIJK is een magazine van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland over de archeologie in een van tien provinciale archeologiegebieden van de provincie. Vandaag reikt Jelle Beemsterboer, gedeputeerde Cultuur van provincie Noord-Holland, het eerste exemplaar van SCHATRIJK Texel uit aan Remko van de Belt, wethouder van de gemeente Texel.
>
1 min
Met een programma dat maar liefst tachtig voorstellingen omvat, plus een vlootschouw, viert Hoorn op zaterdag 14 en zondag 15 oktober 2023 de Slag op de Zuiderzee, die 450 jaar geleden plaatsvond. Dit is het derde en laatste deel uit een serie over die zeeslag.
>Over de bevrijding van Alkmaar en Leiden zijn al de nodige boeken geschreven, maar de Slag op de Zuiderzee, die voor een ommekeer zorgde in de strijd tegen het Spaanse juk, kwam er tot nu toe bekaaid vanaf. De publicatie van een nieuw boek moet in deze lacune voorzien. Dit is deel twee uit een serie van drie.
>Waren de watergeuzen piraten of bevrijders, of waren ze het allebei? Dit is het eerste deel van een driedelige serie over de watergeuzen, die de zeeën onveilig maakten, maar ook de Spaanse troepen van de Zuiderzee verjoegen. Op 14 en 15 oktober herdenkt de stad Hoorn de Slag op de Zuiderzee, die op 11 en 12 oktober 1573 plaatsvond.
>Op vijf locaties op Wieringen, het voormalige eiland in de kop van de provincie Noord-Holland, ziet deze zomer een nieuw evenement het daglicht.
> 2 min
In de jaren vijftig en zestig verlieten veel Nederlandse families hun land om elders een nieuwe toekomst op te bouwen. Ze emigreerden naar Australië, Canada, de Verenigde Staten of Nieuw-Zeeland. Zo ook de familie Lont uit Hippolytushoef, die op 11 februari 1953 uit Amsterdam vertrok met de MV Fairsea. John Lont vertelt in dit verhaal over hun reis en aankomst op 18 maart 1953 in de haven van Melbourne.
>Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: de Kop van Noord-Holland.
>Dialecten en streektalen zijn populair, zeker in de literatuur. Zo zijn er van Nijntje in de afgelopen jaren in diverse streektalen al meer dan 100.000 boeken verkocht. Van ‘Nijntje hep een feisie (op se Mokums)’ tot ‘opa en oma pluus’ (in ‘t Westfries). Uit onderzoek blijkt dat meeste mensen in wiens regio een streektaal wordt gesproken, het belangrijk vinden dat deze behouden blijft. Maar hoe klinken eigenlijk de diverse dialecten van Noord-Holland? Tom Wester van de werkgroep DINH (Dialecten In Noord Holland) presenteert hierbij een selectie van bijzondere korte verhalen.
>Wanneer er iemand overlijdt, breekt voor de nabestaanden een periode van rouw aan. Tegenwoordig neemt men vaak samen afscheid van de overledene tijdens een uitvaart, maar is het rouwproces daarna meestal een privéaangelegenheid. Vroeger was dat anders en kon je vaak in één oogopslag zien dat iemand ‘in de rouw’ was. Strenge etiquetteregels schreven tot in de 20e eeuw voor dat men na een overlijden tijdelijk speciale rouwkleding moest dragen om de overleden persoon zijn laatste eer te betuigen.
>Oostelijk van het dorp De Waal op Texel lag eeuwenlang een heuvel die in de volksmond Sommeltjesberg werd genoemd. De plaatselijke bevolking was ervan overtuigd dat er in de heuvel Sommeltjes woonden, een soort geesten of aardmannetjes. Deze Sommeltjes dansten in het maanlicht op de berg. Daar maakte men elkaar graag bang mee. De Sommeltjes stalen ook metalen voorwerpen en verstopten die in de berg.
>Op 30 juni 1743 trouwde Wabe Douwes met Dieuwertje Lamberts. Wabe was een Fries en kwam uit Pingjum. Dieuwertje woonde aan de Akkerweg in Oosterland op het eiland Wieringen. Ze trouwden in de kerk van Oosterland. Tien jaar later eindigde het huwelijk in een tragedie. Wabe stierf op het schavot met een strop om zijn nek. Dieuwer werd gegeseld en voor vijf jaar verbannen. Dat gold ook voor Maartje Dirks, één van de dochters van Dieuwer uit een eerder huwelijk en de stiefdochter van Wabe Douwes. Haar verbanning duurde zeven jaar.
>Quarantaineregels golden vroeger regelmatig. Grenzen gingen dicht, kapiteins mochten pas na toestemming van de gezondheidsautoriteiten schepen aanmeren. Wie zich niet aan de regels hield, riskeerde ten tijde van de Bataafse Republiek in ons land zelfs de doodstraf.
>Besmettelijke ziektes indammen. Dat was ook vroeger de aanpak. Reizigers moesten bij twijfel eerst in quarantaine. Op Wieringen werd daar een speciaal kamp voor ingericht.
>De Duitse keizer Wilhelm II en zijn zoon vluchtten in november 1918 naar het neutrale Nederland. De kroonprins zou vijf jaar lang onderdak krijgen op het oude eiland Wieringen, waar hij zich als een echte vrouwenverslinder gedroeg.
> 2 min
Vikingen zijn naar Wieringen komen zeilen. Dit eiland was een tussenstop op hun (roof)tochten. De zilverschat van een Viking is op Wieringen opgegraven. Meer weten? Kom naar het Viking Informatiecentrum in Den Oever.
>Zeegras was een belangrijke pijler onder de economie van het voormalige eiland Wieringen. Vele eilandbewoners werkten lange tijd in de wierindustrie en sloegen de plantjes op in zogenaamde wierschuren, tot een schimmelziekte en de aanleg van de Afsluitdijk dit proces abrupt tot een einde bracht.
>Aan de Stroeërweg in Stroe staat de museumboerderij Jan Lont. Het museum is te danken aan de laatste bewoner die er het boerenbedrijf uitoefende, Jan Lont. Hij legde een verzameling voorwerpen aan die te maken hebben met leven en werken van de Wieringers.
>Wieringen is eeuwenlang beschermd geweest door zeewier. Omstreeks de elfde eeuw was het veen rond Wieringen en Texel zo sterk geërodeerd en door stormvloeden weggeslagen dat de beide eilanden ontstonden. Vanaf dat moment werden de laaggelegen kuststroken bedreigd door het water. In deze tijd werden bijzondere dijken aangelegd ter bescherming van het land: de wierdijken. De Wierdijk is sinds 1986 een provinciaal monument.
>Dat had kroonprins Wilhelm nooit gedacht. Dat hij als balling op een afgelegen eiland in de Waddenzee hoefijzers zou smeden. De playboy die in de Eerste Wereldoorlog liever achter de dames aan zat dan zijn troepen aan te voeren. Bij smid Luijt aan de Nieuwstraat in Hippolytushoef ging de kroonprins in de leer. Uit verveling.
>Het mag op deze dag in maart stralend weer zijn, voor luieren op het Lutjestrand van Wieringen is het veel te fris. Laat staan voor een bezoekje aan de Beach Bar ‘Brandend zand’. Het was een memorabel moment toen hier zand werd opgespoten, want Wieringen was tot dan toe het enige Waddeneiland zonder strand.
De aanleg van het Lutjestrand hing samen met het dempen van het zeegat tussen Wieringen en de Anna Paulownapolder in de kop van Noord-Holland. De komst van de Amsteldiepdijk in 1924 was de eerste fase van het veranderen van het Amstelmeer in een zoet watergebied.
