Je zou het niet direct zeggen, maar de planten van de zeebodem waren ontzettend handig bij het aanleggen van dijken. Zogenaamde wierdijken konden beter tegen stormen omdat het gedroogde wier onder druk samenpakte tot een harde massa die minder snel werd weggeslagen door het water. Omdat de planten zout waren, werden ze beter geconserveerd.  Al in 1319 werd wier genoemd als bouwmateriaal voor een dijk. Rond de Zuiderzee en de Waddenzee werden vele bijzondere wierdijken aangelegd, zo ook op Wieringen.

Daarnaast werd het zeegras ook gebruikt als isolatie tussen de vloeren en plafonds van huizen en voor het vullen van matrassen, kussens en stoelzittingen. Bovendien zou het een homeopathische werking bezitten en helpen bij reumatische pijn. De vraag naar zeegras neemt toe.

Wierindustrie

Om het zeegras te kunnen gebruiken werd het gemaaid of gevist en op een boerenwagen naar het land vervoerd voor verwerking. Hier werd het vervolgens gedroogd, geperst en opgeslagen. Voor het persen en opslaan werden wierschuren gebruikt. Een wierschuur is een grote houten schuur met zwart geteerde planken. Aan het einde van de 19e eeuw staan er diverse wierschuren op Wieringen. Vele eilandbewoners werkten lange tijd in de wierindustrie, als visser, boer of perser.

Een abrupt einde

De aanleg van de Afsluitdijk bracht deze broodwinning abrupt tot een einde: hierdoor vond er in de wateren rond Wieringen geen vermenging  van zoet en zout water meer plaats. Ten noorden van de dijk werd het water te zout, ten zuiden te zoet, en het wier stierf af. Voor de vele inwoners die afhankelijk waren van de plantjes voltrok zich een ware ramp.

Sneuvelende plannen

Tegenwoordig zijn er nog een paar op Wieringen aanwezig, maar die zijn niet meer als zodanig herkenbaar. De laatste oorspronkelijke wierschuur is van De Haukes naar het openluchtmuseum te Enkhuizen gegaan en in zijn geheel herbouwd. Met het wegvallen van deze inkomstenbron verdween ook de functie van de Wierschuur op Wieringen, die van de jaren dertig van de twintigste eeuw tot 2013 een tanend bestaan leidde. Er waren decennialang plannen gesmeed, die steeds sneuvelden, tot de provincie Noord-Holland een prijsvraag uitschreef om het pand een nieuwe toekomst te geven. De provincie zou een subsidie toekennen aan het beste plan voor de herbestemming.

Herbestemming

Op de voorlichtingsbijeenkomst voor de herbestemming van de Wierschuur liepen grote projectontwikkelaars rond, maar uiteindelijk ging de twee eigenaren van B&B Villa Nieuwland er met de winst vandoor. Martine van Soolingen en haar man Edwin Bonvie wilden hun B&B verrijken met een nieuwe accommodatie voor groepen en vergaderingen, en daar was de Wierschuur prima geschikt voor.

Het plan paste heel goed bij opgestelde gebiedsvisie van de gemeente, maar niet bij het bestemmingsplan van de Wierschuur. Gelukkig nam de gemeente alle ruimte die er was binnen de regelgeving en werd er pragmatisch gekeken welke zaken vergunningsvrij of op een andere manier konden worden uitgevoerd, want het aanpassen van het bestemmingsplan neemt een hoop tijd in beslag. Op deze manier kon in ieder geval worden gestart met de restauratie.

Struikelblokken

Inmiddels zijn de recensies lovend en reizen mensen met liefde naar de kop van Noord-Holland om in te checken in de Wierschuur, maar er waren in de beginfase toch wel wat struikelblokken. De Wierschuur verkeerde in ontzettend slechte staat, met een dakbedekking van asbest en  een constructie die een meter uit het lood stond. Nog lastiger was dat het bod dat Edwin en Martine uitbrachten op de Wierschuur ver onder de vraagprijs lag. Hierdoor kwam het plan twee jaar stil te liggen, terwijl de schuur al in erg slechte staat verkeerde.

Naderhand konden de twee partijen toch tot elkaar komen, omdat het pand opnieuw werd getaxeerd en het echtpaar meer te besteden had en in aanmerking kwam voor een lening bij het Nationaal Restauratiefonds. Na een intensieve restauratie vertelt de Wierschuur nog altijd het verhaal van de geschiedenis van Wieringen en de strijd van Nederland tegen het water.

Om dit te kunnen bewerkstelligen werd een uitgebreid proces doorlopen. Het Steunpunt Monumenten en Archeologie bracht dit verloop nauwgezet in beeld. Ze onderzochten niet alleen de nieuwe functie van het project en het proces, maar benadrukken ook de succesfactoren, lichten de struikelblokken uit en geven als conclusie tips, met als doel inspiratie te bieden voor vergelijkbare herbestemmingsinitiatieven in de toekomst.

Publicatiedatum: 07/12/2017