Hoor wie klopt daar kinderen… Het is te hopen dat het de Goedheiligman, en niet Pieter van Tongeren is. Op Sinterklaasavond in 1871 vermoordde deze Heemstedenaar blekersknecht Peter Kees… in opdracht van diens vrouw Elisabeth Ras. Toen dit uitkwam, werd Elisabeth de eerste vrouw die in Nederland een levenslange gevangenisstraf kreeg.
>Begraafplaatsen zijn niet alleen plekken waar we onze doden een laatste rustplaats gunnen. Ze zijn ook een oase van rust en groen èn ze geven een tijdsbeeld. De landelijke stichting Terebinth bekommert zich dan ook om het funeraire erfgoed. Ze stimuleert het opknappen van verwaarloosde begraafplaatsen en grafmonumenten, maar organiseert ook lezingen en rondleidingen.
>Heemstede en Bennebroek hebben veel groen en een dorps karakter. Dat karakter wil de 1300 leden tellende Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek, die binnenkort het 75-jarig jubileum viert, dan ook graag behouden. Jaap Verschoor, die twaalf jaar voorzitter was en Wim Gohres, voorzitter sinds een half jaar, vertellen er graag over.
>Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: Kennemerland en IJmond.
>Geschiedkundige Julien Wolbers (1819-1889) woonde aan de Kerklaan in Heemstede. Hij ontplooide zich als een lokaal en kerkelijk bestuurder. Maar bovenal was hij een voorvechter voor de afschaffing van de slavernij. Zo schreef hij meerdere artikelen waarin hij aantoonde dat slavernij in strijd is met de rechten van de mens. Voor zijn boek ‘Geschiedenis van Suriname’ ontving hij de koninklijke onderscheiding in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
>Maus en Ciska Gatsonides poseren bij twee gloednieuwe auto’s. Het is 1950 en Maus heeft grote ambities: hij probeert zijn eigen automerk te lanceren. Als gelauwerd coureur en “technologisch wonder” lijkt zijn wens om de snelste en mooiste auto te ontwerpen zeker niet te hoog gegrepen. De lijfspreuk van Gatsonides is dan ook simpelweg: “alles kan!”. En dat zou hij bewijzen ook: met slimme streken in de oorlog, levensgevaarlijke races en, natuurlijk, zijn uitvinding van de flitspaal.
>In 2020 staan Heemstede en Bennebroek in het teken van Adriaan Pauw, wellicht de grootste Heemstedenaar aller tijden. Het is dit jaar vierhonderd jaar geleden dat deze Amsterdamse koopman de heerlijkheid Heemstede kocht.
>Buitenplaats Leeuw en Hooft in Heemstede was in de 18de eeuw in gebruik als kamferstokerij. Een slimme zet van een Amsterdams koopmansechtpaar, in een tijd dat een ‘buiten’ toch vooral een statusobject was.
>Bij het toegangshek van Wandelbos Groenendaal staat een eigenaardige molen, de enige molen in Nederland met twee stellingen. Het groen en wit geverfde ingenieuze bouwwerk voorziet het nabijgelegen bos van water. Iets dat de molen al lange tijd heeft gedaan, althans dat zou je verwachten. Het verleden van de Groenendaalse molen is echter een groot mysterie. Wanneer werd hij gebouwd? Waarvoor werd hij gebruikt? Had hij wel een functie of was het een folly? De meningen zijn er over verdeeld, maar dat is juist wat deze molen zo bijzonder maakt.
>In 1840 werd Nicolaas Beets (1814-1903) dominee van de Nederlandse Hervormde Kerk in Heemstede. Op het naamplaatje van de pastorie liet hij schilderen ‘Nicolaas Beets, herder’. De dominee werd regelmatig uitgenodigd om aan het Hof te preken en werd door koningin Wilhelmina beschouwd als een oude vriend. Nicolaas Beets was niet alleen dominee maar ook schrijver en dichter. Hij schreef talrijke gedichten en boeken maar zijn beroemdste boek is toch wel Camera Obscura.
>In een oorkonde uit 1284 komt al een gebouw voor op Berkenrode. De vroegste archeologische sporen van een gebouw mét slotgracht, dateren van eind vijftiende eeuw. De huidige buitenplaats laat vooral achttiende en negentiende-eeuwse structuren zien.
>De voormalige buitenplaats Bosbeek laat nog restanten zien van een negentiende-eeuwse landschapstuin en een neo-formele tuin van voor 1913. Hoewel het oude buitenhuis met zijn tuin en restanten van de landschapstuin nog aanwezig zijn, wordt het terrein gedomineerd door grootschalige nieuwbouw voor ouderenzorg.
>Wandelbos Groenendaal zal op de wandelaar overkomen als een natuurgebied met prachtige bossen. Maar ook hier hebben we te maken met een voormalig buitenplaatsterrein. Het huidige wandelbos Groenendaal heeft zijn naam te danken aan de vroegere buitenplaats Groenendaal. Het omvat echter sinds 1948 ook delen van Meer en Berg. Tot in de eerste decennia van de achttiende eeuw is het terrein min of meer kaal duinlandschap, dat vervolgens stukje bij beetje beplant is.
>Huis te Manpad is een charmante, nog vrijwel complete buitenplaats zonder storende nieuwbouw. Het voorplein met de monumentale bijgebouwen ademt nog de sfeer van de vroege achttiende eeuw. Al in de zestiende eeuw is in akten een huis bij het Mannepad te vinden. Het huidige huis met de oprijlaan vanaf de Herenweg heeft zijn oorsprong in een aanleg uit 1634-’40.
>Meer en Berg is cultuurhistorisch gezien het meest interessante gedeelte van het huidige wandelbos Groenendaal. In de achttiende eeuw weten de eigenaren van de buitenplaats de beste Nederlandse tuinontwerpers van hun tijd in te huren: Daniel Marot en Jan David Zocher sr.
>“Hier zag men ook een mooie grot, een fontein, een menagerie en vroolijke wandelwegen, die naar de vaart leidden, waardoor de trekschuiten naar Leiden en Den Haag voeren.” De Hartekamp is vooral bekend vanwege de bekende personen die er gewerkt hebben. Wereldberoemd is De Hartekamp geworden door de Zweedse botanicus Carolus Linnaeus.
>Aan het Raadhuisplein 9 in Heemstede staat een laag en breed witgepleisterd pand met in de middenas een balkon gedragen door twee vrijstaande slanke zuilen. Het huis wordt doorgaans gedateerd in het begin van de negentiende eeuw, toen het de kern vormde van buitenplaats Overlaan. Het is echter ook mogelijk dat het veel ouder is en al rond 1700 ontstond.
>Na een bewogen bouw- en gebruiksgeschiedenis staan sinds 2007 op Kennemeroord in Heemstede vier luxe appartementengebouwen met uitzicht op het groen. Van de historische buitenplaats Kennemeroord zijn het achttiende-eeuwse toegangshek aan de Herenweg 138 en de dienstgebouwen, ijskelder en tuinkoepel aan de Koediefslaan overgebleven.
>In de lommerijke strook tussen de Herenweg en de Glipperdreef, ten zuiden van de Prinsenlaan, ligt de kleine buitenplaats Gliphoeve. Vanaf de Glipperdreef kan men over de oprijlaan het huis zien liggen. Het terrein waar nu de appartementengebouwen Hagenduin staan hoort er niet (meer) bij, maar het landgoed strekt zich daaromheen uit tot en met hoge duin aan de zuidwestzijde.
>