Behalve met een jubileumbijeenkomst op 14 mei 2022 wordt het 75-jarig jubileum met maar liefst drie tentoonstellingen gevierd: twee in Heemstede, dat 26.000 inwoners telt en een zelfstandige gemeente is, en één in Bennebroek, dat 5.000 inwoners telt en deel uitmaakt van de gemeente Bloemendaal. Verder is er een fotowedstrijd, een schrijfwedstrijd (in samenwerking met boekhandel Blokker) en er verschijnt een jubileumnummer van verenigingsblad HeerlijkHeden.

Veranderingen

Met die exposities wil de vereniging laten zien wat er in Heemstede en Bennebroek de afgelopen 75 jaar is veranderd. “Soms zijn het veranderingen ten goede,” gaat Jaap van start, “maar er zijn ook gebouwen waarvan we nu zeggen: zonde dat ze zijn verdwenen. We willen mensen vooral een indruk geven van de plek waar ze wonen. Als je de ontwikkeling van een plaats kent, heb je er vaak ook meer waardering voor.”

Natuurlijk heeft Jaap belangstelling voor geschiedenis, maar hij is vooral actief geworden omdat hij het leuk vindt om het verhaal van Heemstede en Bennebroek te vertellen aan mensen die er ook in geïnteresseerd zijn, maar misschien wat minder tijd of energie hebben om zich erin te verdiepen.

Oud én nieuw

De vereniging werd op 12 maart 1947 opgericht onder de naam Vereniging Oud Heemstede, maar veranderde de naam in 2008 in Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek. “De naam Oud-Heemstede deed ons net iets te veel denken aan een seniorenclub,” legt Jaap uit. “Een historische vereniging houdt zich natuurlijk bezig met oude dingen, maar we willen ons ook bemoeien met nieuwe ontwikkelingen. We kijken bijvoorbeeld of nieuwbouw in het karakter van Heemstede of Bennebroek past.” Dat karakter kun je het beste omschrijven als: groen, kleinschalig en een dorpse sfeer.

Als voorbeeld van betrokkenheid bij nieuwe ontwikkelingen noemt hij de nieuwbouw langs de Cruquisweg. “Vlakbij het oude slot is een nieuwe wijk gebouwd, Slottuin. Aanvankelijk was daar een vrij groot blok appartementen gedacht, met daarachter eengezinswoningen. Dat grote blok zou aanvankelijk heel massaal worden, wat volgens ons niet bij het kleinschalige karakter van Heemstede paste. Dat heeft ertoe geleid dat het gebouw wat meer geledingen en verspringingen heeft gekregen, waardoor het nét wat vriendelijker oogt.”

Het postkantoor

Een ander voorbeeld is het postkantoor aan de Binnenweg. Jaap: “Dat is een bijzonder gebouw uit de jaren vijftig, met beeldhouwwerk en schilderingen.” Het gebouw, waar nu een winkel in zit, is overigens geen monument, althans, nog niet. “Het is gekocht door een projectontwikkelaar, die het wil afbreken en er een nieuw appartementenblok wil neerzetten. De HVHB is daar tegen in het geweer gekomen en een aantal omwonenden is een petitie tegen de sloop gestart, waarna de projectontwikkelaar een plan heeft gemaakt, dat wat vriendelijker oogt, maar nog steeds uitgaat van sloop en nieuwbouw. Samen met Erfgoedvereniging Heemschut en Het Cuypersgenootschap hebben we vervolgens een monumentenaanvraag ingediend.”

En daar is de ontwikkelaar natuurlijk niet blij mee is, bevestigt Wim. “Het is een gezichtsbepalend gebouw, met een bijzondere gevel. Als je het sloopt, kun je er misschien méér appartementen in kwijt en bouwkundig gezien is het vast niet meer van deze tijd, maar wij zien het als onze taak om goede argumenten voor behoud naar voren te brengen. En dan moet de gemeente de knoop maar doorhakken.”

Het gaat overigens niet alleen om de architectuur, voegt Jaap er nog aan toe. “Zo’n postkantoor is altijd een anker in de maatschappij geweest, zoals een kerk, een school of een raadhuis dat ook zijn. Kortom, het is een plek waar veel mensen kwamen; er zit dus ook een sociaal aspect aan.”

Een tuinstad

Bij Heemstede en Bennebroek denken veel mensen misschien aan een welvarende bevolking, die graag in het groen woont, maar volgens Wim en Jaap valt dat wel mee. Jaap: “Als je door Heemstede loopt of fietst, zie je er ook flats staan, waar hele gewone mensen met dito inkomens wonen.”

Wim knikt. “Heemstede heeft relatief weinig villa’s, daarvoor moet je meer naar Aerdenhout. Heemstede is vooral een forensengemeente. Er was al een oude kern, maar in 1928 kwam er een station en is er aardig wat bijgebouwd.” In dat uitbreidingsplan, weet Jaap, was heel duidelijk voorzien in woningen voor arbeiders, voor de middenklasse en middenklasse-plus.

Met die laatste categorie bedoelt hij: niet écht rijk, maar welvarend. “Het moest een tuinstad worden. En misschien is dat ook wel karakteristiek voor Heemstede: dat het op een klein oppervlak zo gemengd is, van flats tot buitenplaatsen.”

“Bennebroek is kleiner”, zegt Wim. “Het heeft een paar mooie gebouwen en villa’s, maar ademt nog wat meer de sfeer van bloembollenvelden uit. Het heeft in ieder geval geen uitgebreide jaren dertig wijken, zoals Heemstede.”

Rijk verenigingsleven

Één van de tentoonstellingen belicht het ‘rijke en diverse culturele en sportieve leven in Heemstede.’ Jaap vertelt er wat meer over:  “De tentoonstelling belicht voetbalclub RCH, die in 1953 landskampioen is geweest. Dat was nog vóór de invoering van het betaald voetbal, maar het is wel een succes waar ze nog steeds op teren. Het is een club met statuur, die het nog steeds goed doet.”

“We belichten ook het Minerva Theater aan de Binnenweg, waar cabaretiers als Toon Hermans en Wim Kan nog hebben opgetreden. Dat theater is er niet meer en ook de opnamestudio van Bovema is niet meer als zodanig in gebruik. Verder besteden we aandacht aan roei- en zeilvereniging Het Spaarne. We zijn geen armlastige gemeente, dus we hebben een mooi sportcomplex, met bloeiende verenigingen en actieve organisaties als De Heemsteedse Kunstkring en Podia Heemstede, die zowel in De Luifel als in de Oude Kerk muziek- en theatervoorstellingen organiseren. Voor een kleine gemeente hebben we aardig wat voorzieningen.”

Zichtbaar

Het feit dat de vereniging het nu al 75 jaar volhoudt, is volgens Jaap niet zo bijzonder. “Ik ken weinig historische verenigingen die het loodje hebben gelegd, maar het aantal leden van de HVHB is vooral de laatste tien jaar toegenomen omdat we meer naar buiten zijn getreden. We hadden een tijdschrift op klein formaat, in zwart-wit. Dat hebben we omgebouwd tot een magazine op A4-formaat met kleur, dat ook in de boekhandel wordt verkocht. Daarnaast verzorgen we elke week in De Heemsteder, de plaatselijke krant, een stukje met een foto van toen en nu. En zo nu en dan geven we een mooi boek uit. Ook onderhouden we goede contacten met de gemeente, politieke partijen en andere historische verenigingen.”

Over het algemeen worden mensen die al wat ouder zijn lid van een historische vereniging, vertelt Jaap. “Mensen die jonger dan 50 of 60 jaar zijn worden zelden lid van een historische vereniging, maar je moet wel laten weten dat je bestaat, zodat ze – als ze eenmaal 60 zijn – denken: oh ja, de historische vereniging, ga ik nu eens lid van worden.”

“En we zijn blij dat we weer bijeenkomsten kunnen organiseren,” besluit Wim, “want door corona gaat de fut er wel een beetje uit. Van die Zoombijeenkomsten achter je computer krijg je ook niet veel energie. Je wordt ook lid voor de gezelligheid en de lol om samen iets te doen.”

De tentoonstellingen

Om het 75-jarig jubileum kracht bij te zetten, zijn er tot 10 mei drie tentoonstellingen te zien. In de Burgerzaal van het Raadhuis van Heemstede kun je aan de hand van foto’s zien hoe Heemstede is gegroeid, terwijl schilderijen een beeld geven van hoe het dorp er vroeger uit zag. Het Pomphuis van Heemstede (Waterpark 2), het onderkomen van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek, zoomt in op het rijke en diverse culturele en sportieve leven. En de expositie in het Centraal Servicecentrum Bennebroek (Kerklaan 6) laat zien hoe het kleine en rustige dorp in de bollenvelden in de loop der tijd is veranderd.

Wie de jubileumbijeenkomst op zaterdagmiddag 14 mei 2022 wil bijwonen, kan een mailtje sturen naar secretaris@hvhb.nl. Sprekers zijn Elbert Roest, historicus en burgemeester van Bloemendaal, Michiel van der Burght (Stadshestel Amsterdam), Dorine van Hoogstraten (Mooi Noord-Holland) en Zita Pels (gedeputeerde Cultuur van de provincie Noord-Holland).

Tekst: Arnoud van Soest

Bent u lid van een historische vereniging of met geschiedenis bezig? Schrijf u dan nu in voor onze nieuwsbrief (eens per kwartaal) voor verenigingen en (amateur-)historici!

Publicatiedatum: 09/05/2022