5 min

September 1923. Het begin van het nieuwe schooljaar. Voor de eerste keer betreden de seminaristen van het bisdom Haarlem het spiksplinternieuwe seminarie Hageveld in Heemstede. Het is ontworpen door de meest vermaarde architect in de katholieke wereld van die tijd, Jan Stuyt. Bij nadering van het gebouw besef je al heel snel dat je een bijzonder gebouw zult betreden. Het heeft een bepaalde uitstraling! De koepel domineert de wijde omgeving. De landerijen en de boomrijke randen omringen een gebouw dat als een klooster is opgetrokken.

Hageveld in 1928. Collectie Noord-Hollands Archief.

Eervolle roeping

Hageveld is gebouwd om een gemeenschap van vierhonderd seminaristen, een team van priester-leraren, een convent van kloosterzusters en overig huishoudelijk personeel te huisvesten. Het was wat we noemden een seminarie, een opleidingsinstituut voor twaalf- tot achttienjarigen die te kennen hadden gegeven priester te willen worden in het bisdom Haarlem.

Priester worden was in die tijd een eervolle zaak. In de binnenrand van de koepel staat in grote letters te lezen: Isti sunt viri sancti quos elegit Dominus. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. ‘Dit zijn heilige mannen die de Heer heeft uitverkoren. Niet jullie hebben mij uitgekozen, maar ik heb jullie uitgekozen’. Dit geeft precies weer hoe de zaken er voor stonden. De seminaristen zijn heilig, niet omdat ze door de paus op het St. Pietersplein in een plechtige ceremonie heilig zijn verklaard, maar omdat ze opgeleid worden voor een heilige taak. Ze zijn bovendien ook nog eens door de Heer uitverkoren. Ze zitten in de selectie. Zoals het eervol is om in de selectie van bondscoach Ronald Koeman te worden opgenomen, zo was het eervol om tot de selectie van de Heer te behoren.

In de mediatheek is de tekst op de rand van de koepel van dichtbij zichtbaar. Collectie College Hageveld.

Horizon verleggen

Wat bezielde echter een twaalfjarige jongen om naar het seminarie te gaan? Ver van huis, weggerukt uit het meestal kinderrijke gezin, weg van broertjes en zusjes, weg van het dorp of de buurt waarin je was opgegroeid en je wereld had ontdekt. Je moest nogal wat achterlaten. Sterker nog, je liet je hele vertrouwde wereld achter om binnen te treden in een wereld die toch vooral als streng en strak gereglementeerd gold. Een wereld waarin je nog niemand kende, je voor iedereen een vreemde was en waarin je tot de herfstvakantie voorlopig zat opgesloten. Dit lijkt op het eerste gezicht een wel heel bizarre situatie.

Toch gingen er honderden jongens in heel katholiek Nederland naar een seminarie. Nederland lag bezaaid met seminaries. En Hageveld was er één van. Het kan toch niet zo zijn dat al die jongens niet goed bij hun hoofd waren? Of dat hun ouders niets met hun kroost ophadden? Het antwoord ligt dichtbij huis. We hoeven niet ver te zoeken om een antwoord te vinden op de vraag wat een twaalfjarige bezielde om naar het seminarie Hageveld te gaan. Dat antwoord verschilt namelijk niet wezenlijk van het antwoord dat een twaalfjarige basisschoolleerling anno nu geeft wanneer hem bij het inschrijvingsgesprek de vraag gesteld wordt waarom hij voor Hageveld heeft gekozen. In alle tijden zijn twaalfjarigen op zoek naar een vervolg op hun basisschooltje uit hun dorp of hun wijk. Ze zijn er uit gegroeid. Ze zijn er aan toe om hun horizon te verleggen naar een school verderop die aan het grote avontuur van hun toekomst de nodige sturing zal geven. Ook voor de seminaristen vormde Hageveld een nieuw avontuur en een plek waar ze aan hun toekomst gestalte zouden kunnen geven. Ook al lag die toekomst op voorhand vast, namelijk het priesterschap.

Paasnachtviering in de kapel in 1955. Collectie Noord-Hollands Archief.

‘Speskoffertje’

Dat een opleiding tot het priesterschap een respectabele opleiding was, kun je opmaken uit het gebouw dat hiervoor is opgetrokken en uit de voorzieningen die zijn aangebracht. Er is door de bisschop een landgoed aangekocht en een toparchitect aangetrokken. De kapel van het seminarie werd bekroond met een hoog oprijzende koepel die de hele omgeving domineert. De cour en het ‘Landje’ dienden als speel- en sportveld voor de interne seminaristen. Fraai betegelde gangen en trappenhuizen zorgden voor een soepel lopend verkeer tussen de slaapzalen, klaslokalen, studie- en recreatieruimten, refter, aula en kapel. En vooral de gevel van het gebouw diende uit te stralen dat het seminarie Hageveld een pronkjuweel van het bisdom vormde. Voor de opleiding van toekomstige priesters werden kosten noch moeite gespaard.

Uiteraard had een jonge seminarist hier allemaal geen notie van. Hij leefde in zijn eigen wereldje van vriendjes, lessen, leraren, huiswerk, sport en spel. Op zondag schreef hij zijn wekelijkse brief naar huis waarin hij vertelde hoe het met hem ging. Hij stuurde om de twee weken zijn ‘speskoffertje’ met wasgoed via een bode naar huis en keek vol verwachting uit naar de terugkeer van datzelfde koffertje een week later, in de hoop daar de brief van zijn moeder in aan te treffen, vergezeld van de nodige ‘spes’, de gebruikelijke naam voor snoepgoed. Het contact met thuis verliep uitsluitend via de briefwisseling met je moeder. Ondertussen werd je door de dagelijkse gang van zaken ingevoerd in wat men de ‘humaniora’ noemde, in het klassieke erfgoed van Julius Caesar, Homerus en Vergilius, in de liturgische ceremoniën en in de ‘mossen’, de rituele gebruiken binnen de seminarieopvoeding.

Overzichtsfoto van de refter, de eetzaal. Opvallend is hierbij het gedisciplineerde karakter van de seminaristen. Collectie Noord-Hollands Archief.

Honderd jaar later

Natuurlijk zijn de tijdsomstandigheden anno nu radicaal anders, maar het is de vraag of de dromen en verlangens van opgroeiende jongens in welke tijd dan ook zoveel anders zijn. In ieder geval zijn de motieven waarom jongens en nu ook meisjes na hun basisschooltijd zich voor Hageveld opgeven, door alle veranderingen heen, van dien aard gebleven dat Hageveld daar altijd aan tegemoet heeft kunnen komen en op hun dromen en verlangens heeft kunnen inspelen. Al meer dan honderd jaar lang.

Auteur: Hillebrand de Lange

Dit artikel is eerder gepubliceerd in HeerlijkHeden, het kwartaaltijdschrift van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek.

Publicatiedatum: 05/12/2024