Vanaf dinsdag 2 april is in Museum Het Sterkenhuis de tentoonstelling ‘Herenweg – Terug op de kaart’ te zien. Het museum presenteert de rijke geschiedenis van de Herenweg, de belangrijke verbinding tussen tal van plaatsen langs de Noord-Hollandse kust. De tentoonstelling is te zien tot en met zondag 3 november 2024.
>Heeft u in Bergen wel eens een groep mensen in prachtige historische kostuums gezien? Grote kans dat dit de Historische Vereniging Bergen-NH was! Afgelopen juni bestond de vereniging 30 jaar, en dat werd groots gevierd. Met een theatrale opening, een historische tentoonstelling en circa 70 vrijwilligers die zich in de stijl van 1900 opmaakten voor allerlei activiteiten rond de Petrus en Pauluskerk. Tijd om de vereniging ook op Oneindig Noord-Holland voor te stellen.
>Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna samen met Mart Groentjes af naar een stolpboerderij aan de Westfriesedijk in Schoorldam.
>Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: Alkmaar en omstreken.
>Bergen is meer dan een dromerig kunstenaarsdorp. Uitgerekend hier is zwaar gevochten in 1799. Honderden Russen liggen er begraven. Hoe dat zo kwam? Museum Het Sterkenhuis vertelt het hele verhaal.
>Aan bos en duin en vlak bij zee ligt het romantische Bergen, waar menig kunstenaar zich liet en laat inspireren door de lommerrijke lanen in het knusse centrum, de uitgestrekte duinen en de mystieke sfeer rond de indrukwekkende Ruïnekerk. Al die schilders, muzikanten en schrijvers hebben op hun beurt ook weer mooie sporen achter gelaten in het tot kunstenaarsdorp gedoopte Bergen, waardoor nog steeds veel dagjesmensen naar deze bijzondere plek in Noord-Holland worden gelokt. Een portret van de stad kan dan ook niet zonder kunst of Ruïnekerk, herken jij alle elementen?
>Kunstenaar Gerrit Willem van Bladeren (1873-1935) maakte landschappen, stillevens en reisimpressies die licht van kleur waren. Zijn werk was zeer geliefd en hij kon er destijds meer voor vragen dan Piet Mondriaan. Het Stedelijk Museum Alkmaar wijdt een overzichtstentoonstelling aan hem.
>‘Alles van waarde is weerloos’. Weet jij van wie deze bekende zin is? Hij wordt nog altijd gezien als één van de grootste dichters van de twintigste eeuw: Lucebert. Hij werd geboren als Lubertus Jacobus Swaanswijk, maar koos later het pseudoniem Lucebert, een samenvoeging van luce en bert, dat allebei ‘licht’ betekent. Het leven van Lucebert is onlosmakelijk verbonden met twee Noord-Hollandse plaatsen: zijn geboortestad Amsterdam en het dorpje Bergen, waar hij in 1953 ging wonen. Met name zijn jeugd in de Jordaan en de zware tijden die hij later in de hoofdstad doormaakte hebben grote invloed gehad op zijn werk.
>Het voormalige militaire vliegveld Bergen is aangelegd in de jaren 1937-’39. Op 10 mei 1940 werd het vliegveld door de Duitsers gebombardeerd. Daarna werd het door de Duitse luchtmacht ingericht en werden er vele bunkers en hangars gebouwd. Na de oorlog nam Defensie het terrein in gebruik.
>De hosties die in 1421 in Zanegeest, een buurtschap bij Bergen, in een kelk aanspoelden tijdens de Sint-Elizabethsvloed, waren afkomstig uit de kerk van Petten. Nadat het zeewater waarmee de hosties waren doordrenkt in de parochiekerk van Bergen in een bloedachtige stof waren getransformeerd, werd dit als een wonder gekenmerkt en werd Bergen een bedevaartsoord.
>Het Russisch monument in Bergen werd in 1901 opgericht op de plek van een massagraf van 500 Russische soldaten die waren gesneuveld bij de eerste Slag bij Bergen op 19 september 1799. De Frans-Bataafse troepen boekten bij die slag een overwinning. De Russische soldaten maakten deel uit van het Brits-Russische invasieleger.
>In één van Haar laatste kersttoespraken als koningin pleitte Beatrix voor Europese samenwerking. Al vroeg droeg zij deze samenwerking een warm hart toe. Niet voor niets opende zij daarom graag de nieuwe huisvesting van de enige Nederlandse Europese School in 1978. Dit prestigieuze complex stond niet in Den Haag, Amsterdam of Rotterdam, maar in het afgelegen dorpje Bergen (NH).
>Een charmante stolp uit 1888, met buitenmaten 12,80 bij 13,50 meter aan een van de middeleeuwse Kennemer dijken. Zoals meer stolpen aan de duinrand bevinden zich de dorsdeuren aan de voorzijde maar de indeling is als in het Noord-Hollandse Normaaltype (de vroegere dors en stal evenwijdig). Een combinatie van wonen en werken als nieuwe bestemming: de secretariaatsstolp van de Boerderijenstichting Noord-Holland. Met op de verdieping het secretariaatsbureau, de bibliotheek en het archief; ook zijn daar nog een slaapkamer en overloop. De tweede verdieping is bergzolder. De secretaris en zijn familie hebben de stolp in fasen gerestaureerd waarbij de oorspronkelijke indeling goeddeels is gehandhaafd. De voorkamer, met zijn houten schouw en houten delen in appelbloesemkleur, is -met paneelschuifdeuren- uitgebreid naar de vroegere dors (in de duinstreek zeggen ze dors, in West-Friesland dars). De blauwe, houten keuken is in stijl gerenoveerd. Gelijkvloers zijn er nog slaapkamers (één in de vroegere kaaskamer), een werkkamer, hal, badkamer, het vierkant en een aparte ingang voor het secretariaat.
>Na 1850 werd de noodzaak voor een nieuwe begraafplaats in de gemeente Bergen steeds groter. Er werd gevreesd dat het bestaande kerkhof niet meer genoeg ruimte zou bieden, omdat de bevolking was gegroeid. Er was echter geen grond beschikbaar voor een nieuwe begraafplaats. Hierop deed Jan Jacobus Henricus van Reenen, de heer van Bergen, een aanbod aan de gemeente. Hij wilde een stuk grond afstaan of voorwaarde dat deze geen andere bestemming mocht hebben dan die van een algemene begraafplaats. Hier ontstond de Oude Begraafplaats aan de Ruïnelaan, een bijzonder monument.
>De hertenkamp vormt het middelpunt van het door de Bergense burgemeester Jacob van Reenen ontwikkelde – en naar hem vernoemde – villapark. Aan de oostkant van de kamp staat sinds 1923 een hardstenen bank met zijn bronzen beeltenis, ontworpen door de Bergense beeldhouwer Tjipke Visser. Het herdenkingsmonument van graniet staat op een kleine verhoging. Langs de gebogen bovenrand van de bank laat zich de inscriptie ‘1885 Aan burgemeester Jacob van Reenen1923’lezen. De plaquette op het midden van de rug toont in profiel de kop van Van Reenen. Hij wordt geflankeerd door twee wapens, links zijn eigen familiewapen en rechts het toenmalige wapen van de gemeente Bergen. Jacob van Reenen kreeg de bank aangeboden bij zijn afscheid als burgemeester op 16 april 1923. Op de achterzijde staat de gulle en dankbare gever vermeld: ‘Bergen’s burgerij’.
>Vanaf de straat is nauwelijks te zien dat dit kleine landhuis met zijn plastisch vormgegeven rieten dak en markante schoorstenen twee aparte woningen bevat. Op het eerste gezicht ziet het er uit als één bouwvolume. De dubbelvilla is in 1918 ontworpen door Margaret Kropholler, de eerste vrouwelijke architect in Nederland. Het zijn twee van de zeventien villa’s die in opdracht van de Amsterdamse tegelhandelaar en projectontwikkelaar Arnold Heijstee op een onbebouwd stuk bosgrond in Bergen verrezen. Vijf jonge architecten deden aan het project mee. Kropholler paste een ongewone plattegrond toe. De huizen zijn ruggelings aan elkaar gekoppeld en vormen daarmee elkaars spiegelbeeld, wat tot gevolg heeft dat de ene façade op het Zuiden is georiënteerd en de andere op het Noorden. Geraffineerd in beide voorgevels zijn de hoge gekoppelde schoorstenen die in één vloeiende lijn de middenportieken op de begane grond benadrukken. Kropholler gebruikte grote raamoppervlakken zonder roedeverdelingen, terwijl horizontale ladderramen als een hoofdkenmerk van de Amsterdamse School gelden. De interieurs waren voorzien van de modernste vindingen. Zo werd er gekookt op gas in plaats van op een kolengestookt fornuis. Andere snufjes waren stortkokers en doorgeefluiken. Terug naar de buitenkant. Uit de naamgeving van de panden vloeiden een paar ornithologische consequenties voort. Kropholler ontwierp kubusvormige uitsparingen in de buitenmuur naast de erkers waarin vogels – van binnen uit – gevoederd konden worden. Voorts liet zij nestelspleten in het muurwerk uitsparen, die tevens de expressiviteit van het metselwerk verhogen. Niets ontsnapte aan Krophollers aandacht. Zelfs het bakstenen bruggetje dat naar de woningen leidt is door haar ontworpen.
>Aan de gevels van de huidige buitenplaats laat zich de hoge ouderdom van Het Oude Hof niet direct aflezen. Achter een latere pleisterlaag gaat echter muurwerk schuil dat nog dateert uit het midden van de zeventiende eeuw. Wat we zien is een vrijwel vierkant huis met vooruitspringende middendelen en een ingangsportiek dat geïnspireerd is op de bouwkunst uit de Klassieke Oudheid. De donkergroene luiken geven kleur en ritme aan de witte gevels.
>Kranenburgh is een typische notabelenvilla uit de late negentiende eeuw. Het herenhuis, dat iets buiten de dorpskern van Bergen ligt, is in 1882 gebouwd voor Jacob van Reenen en zijn ondernemende echtgenote Marie van Reenen-Völter (stichtster van de badplaats Bergen aan Zee). Jacobs vader, stammend uit een oud-Amsterdams patriciërsgeslacht, had het voor zijn oudste zoon laten bouwen op een deel van zijn uitgestrekte landgoed. De architect, wiens naam niet bekend is, ontwierp een klassiek ogend, rechthoekig bouwvolume van baksteen met gepleisterde pilasters en hoekblokken. Het huis ligt met de achterkant naar de straatzijde gekeerd.
>De buitenplaats heeft deel uitgemaakt van de Heerlijkheid Bergen die in 1642 door Anthonis Studler van Zurck is gekocht en die in de 19e eeuw in handen kwam van de familie Van Reenen. De Van Reenens hebben grote invloed gehad op de ontwikkeling van Bergen door onder andere de stichting van de badplaats Bergen aan Zee en de ontwikkeling van villawijk ‘Van Reenenpark’. De huidige eigenaar van de buitenplaats is de gemeente Bergen. De zeventiende-eeuwse structuur is nog vrij gaaf en duidelijk te onderscheiden.
>Door de grootschalige ruilverkavelingen van de jaren ’60 en ’70 van de twintigste eeuw behoort de regio West-Friesland tot de archeologisch best onderzochte van Nederland. Toch is het overgrote deel van de archeologische sporen verloren gegaan. Geologen en archeologen gingen vroeger ervan uit dat geheel West-Friesland als een groot kweldergebied uit de Noordzee was ontstaan en dat daar zeker geen prehistorische bewoning viel te verwachten. Groot was de scepsis en het ongeloof toen werd bekendgemaakt dat er grafheuvels uit de bronstijd waren aangetroffen. De Nederlandse archeologie heeft zich gelukkig massaal gestort op het onderzoek dat nodig was om het beeld van het ontstaan van West-Friesland in het goede perspectief te krijgen.
>