Binnenkijker: stolpboerderij in Schoorldam

Voor de serie ‘Binnenkijker’ van Boerderijenstichting Noord-Holland gaat agrarisch erfgoed specialist Anna Groentjes op bezoek bij bijzondere stolpboerderijen. Trotse eigenaren vertellen haar alles over de geschiedenis en het interieur van de stolp. De interieurs verschillen nog meer van elkaar dan de buitenkanten. Bij woonboerderijen zien we de zoektocht naar het toepassen van nieuwe functies, op basis van de oorspronkelijke indeling. Deze keer reist Anna samen met Mart Groentjes af naar een stolpboerderij aan de Westfriesedijk in Schoorldam.

3 min

25 stolpen en 1 Picasso

Schoorldam. Een buurtschap doorsneden door het Noordhollands Kanaal. Zo’n 25 stolpboerderijen staan er, oud en nieuw, de meeste aan de oostzijde van het kanaal. Over de brug komend vanaf Schoorl word je vergezeld door een statige erehaag van nieuwbakken pseudostolpen. Om de hoek geraak je op de eerbiedwaardige Westfriesedijk en kom je in het hart van het dorpje, rond en tegenover de Sluisweg. Daar staan de meeste historische stolpen. Een charmante plek maar jammer genoeg zijn de cafés inmiddels verdwenen.

Alleen het Hof van Schoorl aan de westelijke overzijde van het kanaal resteert, de stamkroeg van Picasso. Jawel, deze beroemde schilder heeft Schoorldam op de wereldkaart gezet. In 1905 logeerde hij hier een weekje om uitstapjes naar de omgeving te maken en hier portretten te schilderen in de stijl van zijn blauwe periode. Zoals de Schoorldamse schonen in West-Fries kostuum op het schilderij ‘De drie Griekse gratiën’, afgebeeld aan het Noordhollands Kanaal met op de achtergrond een (nog aanwezige) kleine, steile stolp.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Buffelen

De stolp van Johan, Janneke en Joost Leijen (de dochter is gehuwd en woont in de buurt) aan de Westfriesedijk stamt volgens de eerste steen uit 1909. Een laat restant uit de lange bouwkundige traditie van het Noord-Hollandse normaaltype, het boerderijtype van westelijk Noord-Holland en de droogmakerijen.

De Leijens (afkomstig uit naburig Bergen) hebben vanaf de aanschaf van hun stolp in 1987 jarenlang zonder tegenzin gebuffeld om een helaas door onmachtige bewoners verwaarloosde stolp om te vormen tot een bewoonbaar paradijsje. Met behoud van de kenmerkende historische onderdelen. Bovendien een gemeentelijk monument (nu gemeente Schagen). Janneke: ‘De stolp voelt als een warme omhelzing die veiligheid geeft’.

De fotoboeken die Johan laat zien bewijzen de jarenlange bouwdrift in het proces van telkens nieuwe maar verantwoorde ingrepen. De forse stapel bewaarde, lege verfblikken liegt er niet om.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Drie verdiepingen ruimtereis

De Leijens (overigens beroepsmatige hoveniers c.q. cursusleider) leiden ons enthousiast rond vanuit de grote, veelkleurige woonkamer. De vroegere indeling van dars, koegang, keuken en woonkamer is hier herkenbaar gebleven. De bedstee is wat verschoven en bovendien noodzakelijkerwijs wat ruimer gemaakt. De kamer is – ook al door de uitbreiding van het aantal ramen naar originele maatvoering – ruim en prettig bewoonbaar. Achter in de kamer wijzen bouwsporen naar het kennelijk gebruik als ‘zomerstaltje’, nu zijn het was- en sanitaire ruimten.

Het keukendeel is met zijn afwijkende halfronde vorm een apart maar niet gescheiden onderdeel van de ‘woonbeleving’. De ramen in de voorgevel met hun gebogen bovendorpels zijn afsluitbaar met (zeldzaam geworden) binnenluiken. Het originele balkenplafond was voor een deel al in slechte staat of zelfs deels afwezig en is vervangen.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

De bewoners voeren ons vervolgens naar de eerste verdieping, langs een aantal vertrekken – meest slaapkamers – rond het dichtgetimmerde vierkant. De kamers hier bepalen de sfeer door de ingenieus verwerkte, originele balken. Nog een verdieping hoger is de nok omgetoverd tot een cursus- en meditatieruimte. Hier knoeperds van dekbalken, met lange overstekken. Trefwoorden: rust, ruim, licht. Bovenal: gaaf.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Buitenverschijning

De stolp (12 bij 13) lijkt van buiten gezien kleiner dan wat je al binnenkijkend ruimtelijk ervaart. Dat komt vooral door de rechthoekige vorm van het grondplan en de langere, van de weg gekeerde nok. En ook vanwege de tamelijk korte zichtbaarheid door de vrij smalle voortuin. De symmetrische voorgevel onder de platte dakpannen heeft de deur (met gietijzeren hekjes) in het midden en is vijf traveeën breed.

Foto: Anna Groentjes, 2022.

Met een bakstenen plint, kroonlijst en voor de bouwtijd karakteristieke, gele baksteenbanden. Darsdeuren in de achtergevel zijn in het hele gebied kenmerkend. Maar middengeplaatste, iets teruggelegen voordeuren en vooral Friese dakpannen komen hier relatief meer voor dan in andere stolpendorpen.