3 min

Algemeen belang

Halverwege de negentiende eeuw was een watertoren een noviteit, bedoeld voor het opslaan van een grote hoeveelheid drinkwater. Een toren diende als draagconstructie voor een reservoir, waarin opslag van een buffervoorraad water mogelijk was. In juli 1856 was de oprichting van de Duinwaterleiding Maatschappij en de bouw van een watertoren een feit. Den Helder had als eerste stad in Nederland een toren en zijn eerste meters waterleidingnet.

De watertoren, gesitueerd in het duingebied van Huisduinen, was 22,2 meter hoog en had een diameter van 9,8 meter. Eind negentiende eeuw en met de groei van Den Helder, groeiden ook de belangen in de waterhandel. Vooraanstaande Nieuwediepers pleitten voor een overname van de particuliere onderneming door de gemeente, zodat via de exploitatie ook de gemeentekas voordeel genoot van het algemeen belang ‘de levering van drinkwater’. Een speciale clausule in het contract maakte dit mogelijk.  Op 1 januari 1901 de particuliere Helderse Duinwatermaatschappij,  inclusief het personeel,  overgenomen door de gemeente.

 ‘Nieuwe’ watertoren Den Helder. Bouwjaar: 1908. Architect: J. Schotel. Hoogte: 40,15m. Ijzeren Intze 1-reservoir. Deze toren verving in 1908 de eerste Helderse watertoren (bouwjaar 1856). Beeld: Wikimedia Commons, Dolfy, CC BY-SA 3.0.

Verbouwing

Na vijftig jaar trouwe dienst was het gedaan met de ‘oude’ toren. Het was tijd voor een nieuwe toren, een met een grotere capaciteit. En een toren,  meer centraal gelegen in Den Helder. In 1908 kwam de ‘nieuwe’ watertoren aan de Vijfsprong, op de grens van het oude spooremplacement en de landerijen van de Nieuwlanderpolder. Het reservoir bovenin de toren was een reusachtige ijzeren bak, met een inhoud van 400 m3. In de ruim 40 meter hoge toren liepen zes brede houten trappen en twee waterleidingbuizen. Eén buis diende voor de aanvoer van het water van het pompstation naar boven. De andere was, vanuit het hooggelegen reservoir, de voeding voor de waterleidingen naar alle afnemers. In 1959 volgde een grootscheepse verbouwing. De watertoren kreeg een nieuwe kop en een groter waterreservoir van 545 m3. Om voor ‘modern’ door te kunnen gaan is toen over de fraaie bakstenen een laag grijze cementgraniet gespoten.

Nieuwe watertoren Den Helder circa 1910. Blik op de watertoren vanuit de Javastraat.Collectie: Helderse Historische Vereniging.

Wonen op hoogte

In 1988 kocht gemeente Den Helder voor het symbolische bedrag van één gulden de toren van het Provinciaal Waternet. De toren was toen al vele jaren uit actieve dienst; krachtige waterpompen aan de Duinweg hadden de rol van waterleverancier overgenomen. Er kwam een openstelling voor het publiek. Op de begane grond bood een restaurant een versnapering voor de hongerige mens. Bovenin de toren kon men zich laven aan het fantastische uitzicht. Weer later kwam er een klimmuur in de toren.

In 2002 is de toren verkocht aan een particulier. Met financiële steun van de gemeente is de toren gerestaureerd in oude stijl. De cementlaag uit 1959 is verwijderd, de oorspronkelijke bakstenen en de smalle raampjes kwamen terug. De torenkop met vergroot waterreservoir moest wijken voor een nieuwe ‘oude’ kop, in de stijl van het begin; met veel mooie details uit het ontwerp van architect Schakel. In de toren kwamen een lift en extra  verdiepingen, de huidige woon- en leefruimtes. De bewoners hebben een bijzonder huis en Den Helder heeft weer een prachtige watertoren.

Met dank aan: Maarten Noot en Rens Schendelaar, Helderse Historische Vereniging.

Bronnen:
Rens Schendelaar, 1856 – 2006 Honderdvijftig jaar waterleidingnet in Den Helder, in: Levend Verleden, jrg. 18, juni 2006, pp. 103-109.

Publicatiedatum: 02/02/2012