Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Watertoren Duin en Bosch te Castricum

Vanuit de duinen fungeert deze watertoren als een baken voor het zorgcentrum: die kant op ligt Duin en Bosch. Deze toren is voor de inwoners van Castricum al meer dan honderd jaar een vertrouwd beeldmerk. Met zijn slanke vorm en robuuste bovenstuk is het bovendien een van de goed zichtbare monumenten van Duin en Bosch.

Armlastige krankzinnigen

In 1904 gaf Provinciale Staten van Noord-Holland opdracht tot de aankoop van een 82 hectare groot duinterrein nabij Bakkum en Castricum. Duin en Bosch was de naam van het tweede provinciaal psychiatrisch ziekenhuis dat onder verantwoordelijkheid van de provinciale overheid werd gebouwd. Bij Santpoort (Bloemendaal) was in 1849 het eerste provinciaal ‘gesticht’ Meerenberg geopend. Eind 1900 was het aantal patiënten in Santpoort al opgelopen tot circa 1300 en de overheid verwachtte een toename van het aantal “armlastige krankzinnigen”. Voor Duin en Bosch rekende men op ruim 700 patiënten. In de 20ste eeuw waren er op het hoogtepunt 1000 mensen gehuisvest.

Verpleegsters van het Provinciaal Ziekenhuis Duin en Bosch, 1910. Noord-Hollands Collectie van Archief, foto’s van de Provinciale Ziekenhuizen in Noord-Holland, Inventarisnummer 477.

Rijk aan monumenten

De Amsterdamse architect P.W.M. Poggenbeek ontwierp een hele reeks gebouwen waaronder zes paviljoens voor de patiënten, opzichters- en dienstwoningen, een mortuarium, een kerk en een parkwachterswoning. Poggenbeek bouwde in een stijl beïnvloed door het Rationalisme en de Chalet-stijl. De watertoren kwam in 1908 gereed. In mei 1909 werd het ziekenhuis in gebruik genomen. Tussen 1914 en 1938 onderhield het provinciaal ziekenhuis een eigen (eerst paarden-)tramdienst tussen Bakkum en het treinstation van Castricum (daterend uit 1867). In en op het landgoed Duin en Bosch zijn een twintigtal rijksmonumenten, allen van oorsprong gebouwd voor en gebruikt door de instelling.

Bakkum. Voorgevel van het provinciaal ziekenhuis “Duin en Bosch”. Noord-Hollands Archief, Collectie foto’s van de Provinciale Atlas Noord-Holland, Inventarisnummer 1456.

Brandwacht

De watertoren heeft een betonnen achthoekige basement. De ronde schacht is opgetrokken uit rode baksteen. De overgang van het achthoekige basement naar de ronde schacht wordt gevormd door een gepleisterde waterlijst. In de schacht zijn in totaal tien vensters aangebracht. In 1936 is de watertoren voorzien van een extra ommanteling van staal. Bovenop is de toren afgedekt met een flauwhellend en licht overstekend kegeldak.  Rond de mantel van het reservoir is een omloop aangebracht. Dit bordes kwam in later jaren goed van pas. Tijdens een hete zomer brak er brand uit in een van de paviljoens. Medewerkers van de technische dienst moesten wachtlopen op het bordes van de toren om beginnende brandhaarden snel te kunnen ontdekken.

Luchtfoto van het Provinciaal Ziekenhuis Duin en Bosch, 1923. Noord-Hollands Archief / Collectie van foto’s van de Provinciale Ziekenhuizen in Noord-Holland, Inventarisnummer 485.

Boorputten

Duin en Bosch had oorspronkelijk een eigen waterwinningsysteem. Uit zes bronnen – tussen 36 en 60 meter diepe boorputten – werd duinwater opgepompt. Bij de bouw was meteen een zware pomp geïnstalleerd, bedoeld om het water in het reservoir op ruim 30 meter hoogte te pompen. Het duinwater ging, nadat het ijzergehalte was teruggebracht en het water gefilterd, voor opslag naar een waterkelder.

Duin en Bosch kreeg na verloop van tijd een aansluiting op het leidingnet van PWN. Toen de eigen bronnen verzandden en het ziekenhuis een aanvraag voor nieuwe boorputten indiende, maakte de PWN bezwaar. Eind jaren zeventig kwam een eind aan de zelfvoorziening. Duin en Bosch is sindsdien geheel aangesloten op het leidingnet van PWN.

Castricum Watertoren. Beeld via Wikimedia Commons, vervaardiger: Willemjans, CC BY-SA 3.0.

Parnassia Bavo Groep

Duin en Bosch werd in 1994 geprivatiseerd en ondergebracht bij de Stichting Psychiatrisch Ziekenhuis Duin en Bosch. Tot 2010 was de instelling onderdeel van GGZ Dijk en Duin. Momenteel valt het zorgcentrum onder de Parnassia Bavo Groep. In 2010 besloot gemeente Castricum om het oostelijk deel van het landgoed te gaan herontwikkelen voor onder andere woningen. Alleen het westelijk deel van Duin en Bosch blijft onderdeel van het zorgcentrum.

Tekst: Anita Blijdorp | Schrijfwerk!

Met dank aan: Stichting werkgroep Oud-Castricum, de heer C. Hoogeboom

Bronnen:

  • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, monumentenregister nummer: 524182
  • Joost Vijselaar (red.), Gesticht in de duinen, de geschiedenis van de provinciale psychiatrische ziekenhuizen van Noord-Holland van 1849 tot 1994. 1997 Trimbos Instituut.

Publicatiedatum: 20/02/2012

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.