3 min

Wouter Hamdorff

Omdat er rond de jaren dertig steeds meer behoefte aan drinkwater was schreef het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN) in 1931 een prijsvraag uit. De prijsvraag werd gewonnen door de Larense architect Wouter Hamdorff (1890-1965), een architect van romantische rietgedekte villa’s. Eenvoudig was de bouwopgave niet. Er moesten zowel waterwinputten als een waterreservoir worden opgenomen in de toren. Bovendien werd de toren gebouwd aan de rand van de heide, niet echt een voor de hand liggende plaats voor een industrieel gebouw.

Het was dan ook niet vreemd dat de gemeente Laren niet zomaar toestemming gaf voor de bouw van de hoge toren. De gemeente stelde als voorwaarden dat de toren moest passen in het landschap én dat de toren ook de functie van uitkijkpost zou krijgen. Bovenop de toren zag je dan aan de ene kant de torens van Amsterdam en aan de zuidzijde had je zicht op de Utrechtse Domtoren.

De watertoren van architect Wouter Hamdorff. Beeld: Jaap Vlaanderen.

Paarsrode bakstenen

De toren is opgetrokken uit gewapend beton. Dat is niet te zien, omdat de buitenkant is bekleed met paarsrode bakstenen. Architect Hamdorff heeft gezocht naar bakstenen die harmoniëren met het landschap. Hij koos mondklinkers, afgekeurde kromgetrokken bakstenen die een mooie roodpaarse kleur hadden. Ze sloten perfect aan bij de omringende heide. De toren zelf heeft de vorm van een driekwart cirkel en eindigt in een vlakke muur. Rechts hiervan bouwde Hamdorff een vierkante traptoren, die iets boven de watertoren uitsteekt.

Watertoren aan de toen nog rustige weg van Laren naar Hilversum, 1936. Beeld: Historische Kring Laren.

Toeristische trekpleister

Het waterleidingcomplex herbergt een watertoren met waterreservoir, dienstwoningen, kantoren, een opslagruimte en een garage. Lange tijd beklommen toeristen de toren om te genieten van het mooie uitzicht. De brandweer maakte ook dankbaar gebruik van de hoge toren. Verschillende keren kon de brandweer voorkomen dat een klein vuur op de Westerheide uitgroeide tot een grote brand.

De watertoren wordt nog steeds gezien als een van de mooiste watertorens van ons land. Wouter Hamdorff kreeg van zijn vakgenoten veel waardering voor zijn ontwerp. Al in 1938, vijf jaar na de oplevering van de toren, bekroonde de schoonheidscommissie van Laren bij haar 25-jarig bestaan de watertoren als mooiste industrieel gebouw. Ook nu nog geldt de watertoren als een van de toptorens binnen de watertorens. Niet voor niets is het een rijksmonument.

Watertoren, 1936. Beeld: Historische Kring Laren.

Hoe werkt een watertoren?

De Westerheide is een waterwingebied. Er liggen winputten van zo’n zestig meter diep die drinkwater naar boven halen. Het drinkwater is van hoge kwaliteit en gaat vrijwel ongezuiverd het waterleidingnet in. Dat komt door de filterwerking van het metersdikke zandpakket. Om onder meer verdroging van natuurgebieden tegen te gaan, is de waterwinning de laatste jaren gehalveerd.

De watertoren bestaat uit een draagconstructie met daarop een waterreservoir. De toren vormt een onderdeel van een waterleidingsysteem. Het reservoir staat rechtstreeks in verbinding met het waterleidingnet en zorgt voor een constante druk op de leidingen. Het water in het reservoir dient als buffervoorraad. Als het waterverbruik groter is dan de aanvoer, of als de wateraanvoer tijdelijk stagneert wordt de voorraad in de watertoren aangesproken. De gemiddelde inhoud van de watertoren is 500 m3. Het mag duidelijk zijn dat het zuiveren van grondwater in de natuur een heel andere zaak is dan bijvoorbeeld het zuiveren van oppervlaktewater uit de Maas bij Rotterdam.

Bronnen:

• Marijke Estourgie-Beijer, Wouter Hamdorff architect 1890-1965, Laren 1989, pp. 49-55.
• Tom Bade e.a., Het groene geld onder de Gooise matras, Goois Natuurreservaat, Hilversum 2006, pp. 32-34.
• Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Monumentenregister watertoren Laren 511249.

Publicatiedatum: 18/05/2011