3 min

Erbarmelijke situatie

Voor de gemeente Aalsmeer is het rond 1920 duidelijk dat er iets moet gebeuren aan de erbarmelijke situatie van de drinkwatervoorziening. Vervuild slootwater, tekorten, besmettelijke ziekten, het zijn terugkerende probleem. Aalsmeer wil zo snel mogelijk een aansluiting op de waterleiding. Dat vindt ook het net opgerichte Provinciale Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN); deze gaat aan de slag en start onderhandelingen met Amsterdam over de mogelijkheid om de waterleiding van de gemeenten Uithoorn, Haarlemmermeer, Bennebroek én Aalsmeer aan te sluiten op het pompstation Leyduin van de Amsterdamsche Waterleidingen. Pas in maart 1925 komt het tot een akkoord tussen het PWN en Amsterdam.

Offer

De beoogde watertoren, nodig voor voldoende druk op het leidingnet, komt op een fraaie locatie: op de dijk langs de Westeinderplassen. De extra kosten voor bouwen op deze locatie verdedigt PWN directeur Johan van Oldenborgh met: “Ik meen dat het verkrijgen van een oplossing, welke aan het landschappelijk schoon ten volle recht doet wedervaren, wel een offer waard is’. Het offer voor Aalsmeer is het overdragen van de benodigde percelen grond en water aan de provincie voor het symbolische bedrag van één gulden.  Zeventien maanden duurt de bouw van de watertoren en in maart 1928 is het zover: er stroomt schoon duinwater naar alle huizen in Aalsmeer.  De nieuwe leidingwater ziet niet  iedereen als een goede zaak. Op een voorlichtingsavond mét film van het PWN zegt één aanwezige dat hij tegen is ‘omdat het water ook op zondag door de leidingen stroomt …’

Hendrik Sangster

Door zijn ervaring met de verwoestende werking van oorlog wil ingenieur Hendrik Sangster (1892 – 1971) zijn creatieve talent juist inzetten voor mooie architectuur. De civiel ingenieur uit Delft verwerft roem met zijn ontwerpen voor de wederopbouw van huizen en scholen in Noord-Frankrijk. Sangster ontpopt zich daarna als expert van de architectuur van watertorens. Maar liefst elf ontwerpen voor watertorens in Brabant staan op zijn naam als de PWN in 1925 bij de architect aanklopt. Het ontwerp van watertoren Aalsmeer blijkt later zijn meesterwerk. Sangster heeft een vooruitziende blik, watertorens zullen meer dan een eeuw blijven staan. Voor zijn ontwerpen, zo luidt zijn credo, moeten de waterleidingbedrijven gewoon meer geld over hebben dan voor een simpele ‘bak op poten’.

Ideaal

Sangster streeft in al zijn ontwerpen naar een monumentaal karakter. Perfecte harmonie tussen de onderbouw, het reservoir en het dak is zijn ideaalbeeld. De watertoren in Aalsmeer ontwerpt hij in Art Déco stijl met vele fraaie ornamenten. Het robuuste gebouw is een geheel. De positie van de twee reservoirs is duidelijk te zien in het ontwerp. In de onderbouw is de verticale lijn zichtbaar, steunkolommen en ramen accentueren de opgaande lijn. Het koperen dak geeft de toren kleur en levendigheid. Hendrik Sangster heeft het zo bedoeld maar maakt het niet meer mee: in 1988 krijgt de watertoren Aalsmeer de status van monument. De Nederlandse Watertoren Stichting zet in 1998 de Aalsmeerse toren op een gedeelde eerste plaats, samen met die in Vianen, dit zijn de mooiste torens van Nederland.

Watersportcentrum Aalsmeer, Watertoren

Openbaar

De watertoren gaat in 1994 met pensioen, een actieve rol in het leidingnet was niet meer nodig.  De PWN zette in 1997 tegelijkertijd vijf watertorens in de verkoop. Drie jaar is de toren eigendom van het nutsbedrijf, een passende herbestemming vinden lukt niet. Eind 2000 koopt de gemeente Aalsmeer de toren en vijf jaar publieke discussie volgt over wat er nu moet gebeuren met de toren.  In 2003 zet een ‘eenmalige’ openstelling van de toren de toon. 2756 mensen komen opdraven om op vijftig meter hoogte te genieten van het spectaculaire uitzicht vanaf ‘hun’ toren. Zij hebben maar eens wens: garandeer het openbare karakter van de toren Geen van de ingediende plannen voor hergebruik haalt het. En dat is naar de wens van al degenen die de watertoren willen blijven bezoeken. Vanaf eind 2006 kan het publiek enkele malen per jaar genieten van dit bijzondere bouwwerk. Sinds 2008 is de toren aangewezen als trouwlocatie.
Informatie over openstellingen op de website van Stichting Aalsmeer 2000: http://www.aalsmeerwatertoren.nl/

Bronnen:
Nederlandse watertoren stichting > Open watertorens.
Constantijn Hoffscholte en Pieter van de Meer, Op eenzame hoogte, de watertoren van Aalsmeer 1928 – 2008.  2008, C.T.C. Hoffscholte Journalistiek en Communicatie, Aalsmeer.
Wikipedia, Watertoren Aalsmeer

Tekst: Anita Blijdorp | Schrijfwerk! 

Publicatiedatum: 24/02/2012