Alkmaarse watertoren is prijswinnaar

Alkmaarse watertoren aan de Bergerweg. Gebouwd in 1899-1900. Ontwerp: A. Holmberg de Beckfelt (architect) en J.C. Franken (ingenieur). Hoogte toren: bijna 32 meter. Inhoud waterreservoir: 800 m3. Sinds 1990 in particuliere handen. Huidig gebruik: huisvesting van NOORDWESTZES architecten en ontwerpers.

Alkmaarse watertoren is prijswinnaar

Originele trap

De jury roemde de wijze waarop bij de renovatie, uitgevoerd in 2002 in amper drie maanden tijd, oud en nieuw is gecombineerd. Van de oorspronkelijk gebruikte bouwmaterialen is in het huidige interieur nog veel zichtbaar: de in baksteen gemetselde muur, de originele houten trap, het stalen hoogreservoir en de ramen bovenin de torenschacht. Een modern element is de lift. Deze gaat acht etages omhoog tot boven op de watertoren. Een extra toevoeging, het dakpaviljoen, is letterlijk een kroon op het werk van deze bouw- en interieurspecialisten. Staand op het terras, of behaaglijk binnen vanachter een glazen wand, genieten we van een prachtig uitzicht over Alkmaar en omgeving.

Doorkijk

Om de toren op een efficiënte manier als werkruimte te gebruiken zijn nieuwe tussenvloeren aangelegd. Bij de trap langs de muur is een ruime verticale doorkijk aangehouden. Daardoor is het zicht op de hoogte binnenin de watertoren behouden gebleven.

Alkmaarse watertoren aan Bergerweg circa 1905

Ansicht aangereikt door Noordwestzes.Collectie: onbekend.

Alkmaarse watertoren aan Bergerweg circa 1905

Blikvanger

De Alkmaarse watertoren is in 1899-1900 gebouwd en was, nog meer dan nu, een blikvanger van jewelste. Architect A. Holmberg de Beckfelt gaf de toren kantelen, waardoor het gebouw sterk deed denken aan de burcht in het stadswapen van Alkmaar. De ingenieur naast de architect was J.C. Franken. De metselaars moesten bij de bouw maar liefst 500.000 stenen verwerken en – het staat zo simpel in het bestek van de toenmalige Alkmaarse Waterleiding maatschappij – de aannemer moest erop rekenen dat hij 65.000 kg staal van het station moest aanvoeren en ter plaatse monteren. En dat was alleen nog maar het staal voor het hoogreservoir vanaf 22 meter boven de vloer tot aan 28 meter. Geen kleinigheid, want het klinkwerk moest dicht zijn én blijven. Het reservoir, gemaakt van 1 cm dik plaatstaal kon 800.000 liter water bevatten. Het water werd vooral ’s nachts omhoog gepompt vanuit de duinen bij Bergen. Deze watervoorraad zorgde voor een constante druk op het waterleidingnet. En was een buffervoorraad bij calamiteiten.

Wees zuinig!

Zelfs 800 kuub water blijkt snel verbruikt te kunnen zijn. In januari 1947 in een periode van extreme kou, sprakeen lokale krantenredactie de bevolking vermanend toe: ‘Wees zuinig!’ De watertoren van Alkmaar bleek na een paar dagen van strenge vorst totaal leeg te zijn. En het volk kreeg de schuld. Uit angst voor een bevroren waterleiding en alle nadelige gevolgen van dien had een groot aantal inwoners van het gebied van midden Noord-Holland de kranen laten lopen … Ziekenhuizen, fabrieken en hele woonwijken in Alkmaar waren plotseling verstoken van drinkwater.

Alkmaarse watertoren aan Bergerweg in 1958

De tunnel onder het spoor, Bergerweg is in 1956 aangelegd. Op de foto is de watertoren in de oorspronkelijke staat te zien.Collectie: RAA012000771Regionaal Archief Alkmaar.Fotograaf: L. van Leer.

Alkmaarse watertoren aan Bergerweg in 1958

Verkoop

Aan de Bergerweg was in 1956 de tunnel onder het spoor aangelegd. Een jaar later, in 1957, stond de buurt weer op zijn kop door de ingrijpende renovatie aan de kop van de watertoren. De ingemetselde staalconstructie voor het hoogreservoir was zodanig door corrosie aangetast, dat hele stukken staal waren doorgeroest. Met de verbouwing verdwenen de bakstenen kantelen. Alleen de verticale betonnen pilaren in de huidige kop doen nog enigszins denken aan het oorspronkelijke ontwerp. Toen de PWN midden jaren tachtig de toren niet langer nodig had voor de drinkwatervoorziening kwam deze in de verkoop.

Bergerweg en spoortunnel in de richting van het centrum. Op de foto de gerenoveerde watertoren.

Collectie: Regionaal Archief Alkmaar. Fotograaf:

Bergerweg en spoortunnel in de richting van het centrum. Op de foto de gerenoveerde watertoren.

Watertorenbuurt

In 1990 is de toren aangekocht door industrieel ontwerper Niko Hoebe en visagiste Anneke Looijesteijn. Sinds 2001 is de toren in eigendom van Niko Hoebe en Lody Trap. En eigenlijk is de Alkmaarse watertoren ook van de omringende buurt. De betrokkenheid blijkt wel uit de naam: Buurtvereniging de Watertoren. In 2010 tijdens het honderdjarig jubileum van de Watertorenbuurt was de bijbehorende tentoonstelling – hoe kan het anders – georganiseerd in de toren.

Open monumentendag

Voor wie vanuit de eigen huiskamer alvast een kijkje wil nemen binnenin de toren biedt de webpagina van NOORDWESTZES een rondleiding langs meerdere verdiepingen. De echte belevenis is toch om tijdens Open Monumentendagen de originele houten trappen te beklimmen en te genieten van deze goed bewaard gebleven watertoren.Met dank aan: NOORDWESTZES, architecten en ontwerpers te Alkmaar.  Archief NV PWN, Velserbroek Regionaal Archief Alkmaar, Jan van Baar.Overige bronnen:
Alkmaarse Courant, 16 november 2010
De Vrije Alkmaarder, 8 januari 1947
PWN-Wereld, Orgaan voor het personeel van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland, ‘De Alkmaarse watertoren’, maart 1958.

Publicatiedatum: 03/02/2012