2 min

Rijkswaterstaat

De aanleg van het Noordzeekanaal in 1876 leidde tot het spontane ontstaan van een nieuwe vissershaven te IJmuiden. De overheid ging zich ermee bemoeien toen toenemende aantallen vissersschepen de toegang tot het Noordzeekanaal dreigden te verstoppen. Zij brachten de geregelde doorvaart van en naar Amsterdam in gevaar. Om het kanaal te ontlasten werd daarom te IJmuiden, van overheidswege en als werk van openbaar nut, in 1896 een vissershaven met afslag aangelegd, die aanvankelijk geheel ten dienste stond van de particuliere vishandel.

Watertoren aan Dokweg 35, IJmuiden. Gebouwd in 1915. Ontworpen door Rijkswaterstaat. Buiten gebruik in de jaren negentig en verkocht aan een particulier. Rijksmonument.

Visafslag

Op deze particuliere visafslag ging het er ruig aan toe. Sommige afslagers maakten misbruik maakten van het gebrekkige handelsinzicht en de armoede van de vissers. De overheid ging toezien op de afslag en handel, vanaf 1899 mocht de verkoop van vis uitsluitend publiek in de vishal plaatsvinden. Door het rijk aangestelde beambten regelden markt en verkoop. Aldus ging de Rijksvisafslag te IJmuiden per 1 juli 1899 van start.

Watertoren Dokweg IJmuiden Bron: Flickr.com

Uniek voorbeeld betonskeletbouw

Als onderdeel van het nieuwe waterleidingnet gaf de Nederlandse Staat in 1915 opdracht tot de bouw van een betonnen toren. De huidige watertoren verving een houten watertoren uit 1901. Het waterreservoir voorzag de havens en vissers van IJmuiden van voldoende water.

De toren staat op een achthoekige plattegrond en heeft een open onderbouw. De gewapende betoncontructie is zichbaar. Acht betonnen pijlers staan rondom een centrale buizenkoker, met daarop een waterreservoir-ommanteling met een inhoud van 600m3. De toren is een uniek en vroeg voorbeeld in Noord-Holland van een gewapend betonskeletbouw, waarbij de constructie geheel in het zicht is gelaten.

Oorlogsjaren

De Rijksvisafslag kreeg later ook de naam Vissershavenbedrijf. Pas in 1931 raakte de naam Staatsvissershavenbedrijf in zwang. Het bedrijf bleef als overheidsbedrijf voortbestaan tot 1989.  Onder de naam ‘Zeehaven IJmuiden N.V.’ is de rijksvisafslag als particuliere onderneming voortgezet. De Tweede Wereldoorlog was rampzalig geweest voor IJmuiden. Na de oorlog resteerden nog slechts de havens in onbeschadigde staat. De kaden, de remmingwerken, de kraan en één droogdok waren ernstig beschadigd. Voor de rest was alles vernietigd. De kaden, de remmingwerken, het droogdok en de kraan werden nog vóór 1950 hersteld, in navolgende jaren werden nieuwe hellingen (1952) en een nieuw dok (1966) opgeleverd. In 1954 nam de gemeente de watervoorziening over van het Havenbedrijf.

Rijksmonument

In de jaren negentig is de toren buiten gebruik gesteld.  In 2002 kocht projectontwikkelaar Ben Vermeer de toren voor 375.000 gulden. De verbouwing en restauratie van het benedengedeelte van de toren kwam in 2004 gereed. Momenteel is de toren een rijksmonument.

Bronnen:
Website ArchievenWO2, dossier Staatsvissershavenbedrijf
Wikipedia, Watertoren Dokweg IJmuiden
H.P.G. de Boer (red.), Watertorens in Noord-Holland, 1991, uitgave van Provincie Noord-Holland.

Publicatiedatum: 08/02/2012