Stuk van de maand: rijmdicht van de grote brand van Kolhorn

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een gedicht van een ooggetuige van de grote brand van Kolhorn in 1788. Op 15 september 2023 was het precies 235 jaar geleden dat een groot deel van Kolhorn verwoest werd door een brand. De brand ontstond aan het eind van de middag in de bakkerij aan de Oude Streek, al is de oorzaak van het ontstaan van de brand nooit duidelijk geworden. In een paar uur tijd werden 24 huizen, een schoolgebouw, de gereformeerde kerk en de mennonietenkerk (doopsgezinde kerk) in de as gelegd.

> 2 min

Stuk van de maand: Regels voor de schoolmeester

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een reglement voor de schoolmeester van Heiloo uit 1756, dat ook mooi laat zien wat de dorpskinderen toen allemaal leerden. Het reglement voor de schoolmeester van Heiloo en het bijbehorende buurtschap Oedsom (nu Kapel) werd in 1756 opgesteld door een speciale commissie, met instemming van de heer Jacob van Catz.

> 3 min

Stuk van de maand: Versjes van vakantiegangers

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het gastenboek van het Bergense pension Bergeroord uit de jaren twintig, vol gedichtjes van tevreden vakantiegangers.

> 3 min

Stuk van de maand: Een steen als archiefstuk?

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een steen uit Egmond van ruim duizend jaar oud – of toch niet? Het Regionaal Archief bewaart vooral papieren en tegenwoordig ook digitale documenten. Maar tussen de oude papieren in de depots bevindt zich ook een doosje met een steen. Op de steen staat een inscriptie die verwijst naar de heilige Adelbert, aan wie de Abdij van Egmond is gewijd, en het jaartal 924. Is de steen echt meer dan duizend jaar oud?

> 2 min

Stuk van de maand: Getekende kaart van de Zijpe

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een met de hand getekende kaart van de nieuwe polder de Zijpe van rond 1600. Op de kaart staat genoteerd wie de eigenaren van het verkavelde land waren.

> 3 min

Stuk van de maand: Bijeenkomst voor vrouwenkiesrecht

Elke maand zet het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk in de schijnwerpers. Deze keer: het programma van een bijeenkomst van de Alkmaarse afdeling van de Bond voor Vrouwenkiesrecht in 1909 – voorzien van commentaar op de lezing en de muziek die er te horen was.

> 3 min

Stuk van de maand: Een boek vol weeskinderen

Elke maand zet het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk in de schijnwerpers. Deze keer: een register van het weeshuis van Texel. In het boek werd geregistreerd wanneer kinderen het weeshuis binnenkwamen en wanneer ze het weer verlieten – en ook waarom. Er waren bijvoorbeeld kinderen die uit het weeshuis werden gezet vanwege een zwangerschap, en weesjongens die moesten dienen in het leger van Napoleon. Achter iedere inschrijving in het boek gaat zo een verhaal schuil.

> 5 min

Stuk van de maand: Gasloze uren

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een aankondiging van ‘gasloze uren’ uit 1954. Eind januari 1954 bleek er plots niet genoeg gas beschikbaar in de regio Alkmaar en de Kop van Noord-Holland. Het gasbedrijf stuurde daarover op 28 januari deze brief aan de verantwoordelijke Alkmaarse wethouder, A.J.M. Leesberg. Het gasverbruik was door ‘plotseling ingetreden abnormale strenge koude, gepaard met sterke Oostenwind’ enorm gestegen, staat in de brief.

> 2 min

Stuk van de maand: Geen gratis brood met kerst

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een overeenkomst uit 1795 waarin de bakkers van Egmond aan Zee afspreken geen gratis broden meer weg te geven met kerst. De bakkers van Egmond aan Zee hadden het eind 1795 zwaar. Op 21 november van dat jaar stelden ze daarom dit contract op, waarin ze een paar afspraken vastlegden om hun ‘eigene ondergang te voorkoomen’.

> 2 min

Stuk van de maand: Castricummers willen telefoon

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een brief uit 1898 waarin inwoners van Castricum vragen om aansluiting op het telefoonnet. Op 29 januari 1898 stuurden tien Castricumse prominenten dit verzoekschrift aan de gemeenteraad. Zij wilden dat Castricum werd aangesloten op het netwerk van telefoon en telegraaf. Snel berichten ontvangen en versturen via een telefoonverbinding was voor de handel van groot belang, schrijven ze. Maar ook bij ziekte of andere rampen kon het van doorslaggevende betekenis zijn. Bovendien was een gemakkelijke omgang met andere plaatsen – ‘niet alleen voor personen en goederen, maar ook voor gedachten’ – goed voor de bloei van de gemeente.

> 2 min

Stuk van de maand: testament van een wereldreizigster

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het testament dat Elisabeth van der Woude liet opmaken in Oude Niedorp, voordat ze eind 1676 naar Zuid-Amerika reisde.

> 3 min

Stuk van de maand: een felicitatie uit een soes

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een felicitatie die in 1802 gebakken zat in een soes. Op dit briefje van 12 november 1802 staat een versje met een felicitatie voor Aldert Boon uit De Rijp, ‘oud 80 jaar’. Het is maar een klein papiertje, van nog geen tien bij zeven centimeter. De reden voor het kleine formaat staat op de achterkant geschreven: ‘dit briefje is door Wessel Middelveld, bakker, in een soes gebakken’. Aan de vele vouwen in het papier is te zien dat het briefje inderdaad heel klein opgevouwen moet zijn geweest, zodat het verborgen kon worden in een soes.

> 2 min

Stuk van de maand: Drenkeling reanimeren? Tabaksrook in de anus!

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: achttiende-eeuwse methoden om drenkelingen te reanimeren, onder meer via tabaksrook in het achterwerk. Op 28 januari 1769 wees het Alkmaarse stadsbestuur de Alkmaarders op de modernste methoden om drenkelingen te reanimeren die niet meer in leven leken te zijn. Dit stuk bevat een afschrift van de bekendmaking. Die was volgens de stadsbestuurders nodig omdat veel Alkmaarders achterhaalde ideeën hadden over reanimatie. Dat had een drenkeling al bijna het leven gekost.

> 2 min

Stuk van de maand: de buurtladder van Schoorl

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: afspraken uit 1746 over een gemeenschappelijke ladder in Schoorl. Op 22 maart 1746 lieten de buren van de buurt Straat in Schoorl in dit document samen optekenen dat voortaan niemand van buiten de buurt zomaar zonder bericht hun gemeenschappelijke ladder mocht meenemen. Daarop stond een boete, bepaalden ze. Het is een eenvoudig stuk van maar één bladzijde, maar het spreekt wel tot de verbeelding: je kunt je gemakkelijk voorstellen wat er zich allemaal had afgespeeld dat de buren het nodig vonden deze regel op te stellen.

> 2 min

Stuk van de maand: De plunderingen van twee zwagers

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het Alkmaarse vonnis van twee plunderende zwagers uit 1689. De zwagers Aelbert Klaassen en Koenraet Koenen plunderden op meerdere avonden in 1689 vele schuren en opslagplaatsen.

> 2 min

Stuk van de maand: Een verzekering tegen kapers

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een zeventiende-eeuws reglement van verzekeringskas de Zeevarende Buul uit Graft. De Zeevarende Buul (oftewel buidel) was een fonds waarbij vissers en zeevaarders uit Graft een verzekering konden afsluiten voor hun zeereis. In 1653 konden ze zich verzekeren tegen de belangrijkste gevaren van dat moment: Engelse kapers en ‘Turkse’ zeerovers, zo is te lezen in dit reglement. Het stuk laat ook mooi zien waar hun reizen zoal naartoe konden gaan.

> 2 min

Stuk van de maand: Aflaat voor een bezoek aan Warmenhuizen

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: 40 dagen minder vagevuur na een bezoek aan Warmenhuizen. In 1508 werd de pas verbouwde kerk van Warmenhuizen geopend. De bisschop die de kerk wijdde, verleende ook een aflaat: als je naar het St. Anna-altaar kwam en daar “godvruchtige werken” verrichte, verdiende je daarmee een ‘strafvermindering’ van 40 dagen op de boete die je moest doen voor je zonden.

> 3 min

Stuk van de maand: een culinair onderlegde landmeter

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een notitieboekje van een culinair onderlegde landmeter.
Aspirant-landmeter Gerrit Hengeveld (overleden in 1719) gebruikte dit boekje met leren omslag om zijn notities in op te schrijven. Hij noteerde van alles: van berekeningen en kladtekeningen tot recepten voor kalfsgehaktballetjes en rozensiroop.

> 4 min

Stuk van de maand: verzoening met een indrukwekkend zegel

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een middeleeuwse verzoening – met een indrukwekkend zegel! Het grote zegel aan dit stuk uit 1481 is dat van Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk, die toen over de Nederlanden heersten. Zij staan er ook op afgebeeld. Met het document verzoenden Maria en Maximiliaan zich met Alkmaar, nadat er in de stad een oproer was uitgebroken.

> 2 min

Stuk van de maand: regels tegen konijnen

Het stuk van de maand van Regionaal Archief Alkmaar is een verordening over de ‘konijnheining’ bij Bakkum. Konijnen waren voor veel mensen in de buurt van de duinen een ware plaag. Daarom legden de bestuurders van Bakkum in 1777 regels vast voor het onderhoud van de ‘conynheyningh’ (konijnheining), een afscheiding die de konijnen uit de duinen moest tegenhouden. Ze lieten de keur of verordening drukken in Amsterdam.

> 2 min