Stuk van de Maand: Verkade-album Texel

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het Verkade-album ‘Texel’ geschreven door Jac. P. Thijsse.

3 min

Ieder jaar kunnen we in de winkels weer massaal plaatjes sparen: dierenplaatjes, voetbalplaatjes, sprookjesfiguren. De aantrekkingskracht van het sparen en verzamelen is groot. Dit soort reclameacties worden al vele jaren gebruikt om mensen te verleiden tot het doen van aankopen. De Zaanse brood-, koek- en beschuitfabrikant Verkade & Comp. startte in 1903 met één van de langstlopende en succesvolste campagnes in de Nederlandse geschiedenis van de reclame: de Verkade-albums. In onze bibliotheekcollectie bewaren we een aantal fraaie exemplaren, waaronder het Verkade-album ‘Texel’.

Omslag van het Verkade-album Texel door Jac. P. Thijsse. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

De Verkade-albums waren speciaal uitgegeven plaatjesalbums waar losse kleurenplaatjes in geplakt werden. Deze kleurenplaatjes kon men sparen door verschillende verpakte artikelen van Verkade te kopen, in de hoop dat daar het juiste plaatje bij zou zitten. De eerste 3 ‘sprookjes’-albums bevatten nog geen tekst, maar de latere albums werden als boek uitgegeven en voorzien van een doorlopend verhaal. Tussen 1903 en 1940 en tussen 1965 en 1995 werden in totaal 35 Verkade-albums uitgegeven.

Het succes van de Verkade-albums school niet alleen in de aantrekkingskracht van het sparen en verzamelen van de plaatjes, maar vooral in de hoogstaande kwaliteit van de albums. De kleurenplaatjes werden vervaardigd door bekende kunstenaars en de verhalen geschreven door gerenommeerde auteurs. Hierdoor waren de albums niet alleen voor kinderen interessant, maar ook voor volwassenen.

Aanzichten van verschillende Texelse dorpen in het Verkade-Album, gemaakt door L.W.R. Wenkebach. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Met name de albums die de natuur in Nederland centraal stelden, waren erg populair. Door de sterke industrialisatie en de daarmee samenhangende verstedelijking aan het einde van de 19^e eeuw, was er sprake van een positieve herwaardering van de natuur. Er was veel aandacht voor het Hollandse landschap en steeds meer mensen trokken actief de natuur in om de flora en fauna in Nederland te beschrijven.

Wespen en bijen in het Verkade-Album, tekeningen door J. Voerman Jr. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Het was een slimme keuze van de gebroeders Verkade om hier op in te spelen:
‘Dan wilden wij zoo gaarne, dat de plaatjes niet alleen de verzamellust der kinderen zou bevredigen, maar ook dat ouders en anderen er vreugde van zouden hebben, – dat er voor allen wat uit te leeren zou zijn, wat hun lust tot opmerken zou prikkelen, hunne liefde voor de natuur zou vergrooten.’

Een belangrijke natuurkenner en natuurbeschermer van het eerste uur was Jac. P. Thijsse (1865-1945). Als kind kreeg hij al vroeg de liefde voor de natuur mee. Op latere leeftijd heeft hij zich op verschillende manieren ingezet om de inheemse flora en fauna op de kaart te zetten. Het was voor de gebroeders Verkade dus een logische zet om Thijsse te vragen als auteur voor de natuur-albums. Uiteindelijk heeft Thijsse 20 Verkade-albums geschreven, waarvan het boek ‘Texel’ uit 1927 één van de mooiste is.

Texels natuurschoon door Wenkebach vastgelegd. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Het boek ‘Texel’ heeft Thijsse grotendeels gebaseerd op de verhalen en herinneringen uit de periode 1890-1892, toen hij als jonge onderwijzer op het eiland Texel woonde. In het voorwoord schrijft Thijsse: ‘Van de eilanden is zonder twijfel Texel het schoonste en het rijkste. In dit album hebben wij gepoogd U daarvan het een en ander te vertellen en te vertoonen.’ Het eiland Texel was op dat moment voor de meeste Nederlanders nog vrij onbekend. Met een oplage van meer dan 100.000 stuks bleek het onderwerp echter een schot in de roos.

Met prachtige illustraties van o.a. L.W.R. Wenkebach en J. Voerman werd het album een visitekaartje voor het eiland Texel. Mede door de topografische kaart, die achterin het album werd geplaatst, bleek het een ideale vakantiegids. Het aantal toeristen op het eiland steeg na 1927 enorm. Het Verkade-album had duidelijk effect gehad. Nog steeds zijn de afbeeldingen in het album de moeite waard om te bekijken.