2 min

Tabaksrook

De nieuwste richtlijnen waren opgesteld door de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, die twee jaar eerder in Amsterdam was opgericht. Vooral het gebruik van de zogenaamde tabaksklisteerpijp werd warm aanbevolen. Daarmee werd tabaksrook in de darmen van de drenkeling geblazen. Het instrument bestond uit een pijp die in het achterwerk van de drenkeling werd gestoken, een ‘bus’ die gevuld werd met tabak die werd aangestoken, en een mondstuk waardoor de tabak kon worden aangeblazen. De tabaksrook prikkelde waarschijnlijk de darmen van de drenkeling; als hij nog in leven was zou dat leiden tot een reactie. De tabaksklisteerpijp kon in Alkmaar onder meer worden opgehaald bij de stadsapotheker en bij de stadschirurgijn.

Tabaksklisteerpijp in de collectie van het Amsterdam Pipe Museum, 1770-1820.

Kist met instrumenten voor behandeling van Schijndoden, Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, 19e eeuw. In de kist zat ook een tabaksklisteer met blaasbalg (collectie Rijksmuseum Boerhaave V34815).

In ’t fondament

Bij de mededeling van het stadsbestuur wordt een verslagje bewaard van de redding van een kind dat in het water was geraakt. Jan Krabbendam en Abraham Silleman beschrijven daarin hoe ze op 3 juli 1789 kinderen hoorden roepen dat er een jongetje in het water lag. Waar dat precies was vertellen ze er niet bij, maar waarschijnlijk was het in Hoorn. Het jongetje bleek later de kleine Willem de Graaf te zijn. De mannen wisten Willem uit het water te halen, maar hij gaf geen enkel teken van leven meer. Zijn ogen ‘stonden stijf in ’t hoofd’, volgens hun verklaring, zijn tanden strak op elkaar. De mannen pasten verschillende methoden toe om te proberen hem te reanimeren. Ze goten sterke drank achter in zijn keel. Vervolgens rolden ze de kleine Willem heen en weer op een vat. Dat haalde allemaal niets uit. Toen bliezen ze het kind ‘met een pijp in ’t fondament’ – ze stopten dus de tabaksklisteerpijp in zijn achterwerk – en wreven met een zakdoek over zijn ruggengraat. Dat hielp. Het jongetje begon zachtjes te jammeren en te braken en kwam langzamerhand weer bij. Uiteindelijk was Willem weer ‘gesond en fris’.

Het verslagje van Jan Krabbendam en Abraham Silleman over het reanimeren van het jongetje Willem de Graaf, 3 juli 1789. Bekijk het hele stuk in de Collectie Aanwinsten.

Medaille

Jan Krabbendam en Abraham Silleman schreven hun verslag waarschijnlijk om in aanmerking te komen voor een beloning van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen. Ze werden inderdaad ieder beloond met een geldbedrag van f 11,25 en een zilveren medaille. Bij de stukken zit ook een beschrijving van de medaille. Daarop stonden naast een drenkeling onder meer een fles sterke drank en een tabaksklisteerpijp afgebeeld.

Een medaille van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, met links op de grond een tabaksklisteerpijp. Bron: Teylers Museum.

Omslagfoto: Zilveren beloningspenning van de Amsterdamse Maatschappij tot Redding van Drenkelingen. Uitgereikt in 1854 aan JL Groen, Westzanen. Bron: Museum De Dorpsdokter.

Bron: Regionaal Archief Alkmaar

Publicatiedatum: 31/08/2022