Stuk van de maand: De plunderingen van twee zwagers

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het Alkmaarse vonnis van twee plunderende zwagers uit 1689. De zwagers Aelbert Klaassen en Koenraet Koenen plunderden op meerdere avonden in 1689 vele schuren en opslagplaatsen.

2 min

De mannen hadden flink wat op hun kerfstok en stonden terecht voor maar liefst tien verschillende inbraken: schuurtjes, tuinhuisjes en opslagplaatsen werden door hen opengebroken en leeggehaald. Kippen, serviesgoed, brandewijn en zelfs een bed werden meegenomen. Een deel van de buit namen zij zelf mee, een ander deel verstopten zij in een mestberg. De mannen werden uiteindelijk opgepakt en veroordeeld. In het correctieboek van de schout is gedetailleerd terug te lezen hoe zij te werk gingen.

Eerste pagina van het vonnis Aelbert uit correctieboek. ORA, inv. nr. 45 folio 99. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Bedelen overdag, plunderen bij nacht

De mannen zouden hun diefstallen overdag gepland hebben. Al bedelend hadden zij volgens schout Sijmon van Veen de omgeving verkend, om vervolgens ’s nachts toe te slaan. Om ongezien binnen te komen gebruikten Aelbert en Koenraet een “hackmes en andere instrumenten”. Die methode werkte niet overal.
Het huis van Maritie Cornelis bleek lastiger binnen te komen dan de schuren die zij tot zo ver hadden leeggehaald. Ook hier probeerde de mannen om de vensters met een mes te openen. Toen dat niet lukte namen de mannen hun toevlucht tot groter geweld om de sloten en grendels te forceren. De mannen sloegen flink toe en namen een deel van de voorraad, serviesgoed en brandewijn, linnen en vijftien stuivers mee.

Uitsnede van één van de zeven werken van barmhartigheid. Anonieme schilder ‘Meester van Alkmaar’. Collectie Rijksmuseum.

Lijfstraffen

Kort na hun laatste diefstal werden Aelbert en Koenraet opgepakt. Hoewel beiden in eerste instantie “hertneckig (…) ontken(nen)de” en “op allerhanden middelen den regter (probeerde) te abuseren”, gaven zij later toch, zonder foltering, toe de diefstallen te hebben gepleegd. Het college van schout en schepenen, de vierschaar, veroordeelde de mannen. Koenraed en Aelbert kregen lijfstraffen. Zij werden: “strengelijck met roeden (…) gegeesselt datter het bloet navolght”. Bovendien werden zij voor tien jaar verbannen uit Holland, West-Friesland en Zeeland. Mochten zij deze straf schenden, dan stonden daar nog strengere straffen tegenover.

Pagina uit keurboek zestiende eeuw. Diefstal bij nacht wordt zwaarder gestraft dan overdag. Stadsarchief, inv nr. 25 folio 3.

Meer vonnissen

De grote hoeveelheid diefstallen, de verscheidenheid aan gestolen goederen en de bijzondere wijze van opereren van Aelbert en Koenraet is terug te lezen in het vonnis dat is opgenomen in het correctieboek dat het Regionaal Archief bewaart, samen met vele andere vonnissen. Het hele document is leesbaar gemaakt door de transcriptiewerkgroep van het Regionaal Archief en te bekijken bij het overzicht van transcripties.