3 min

De inwoners van Den Helder (toen nog simpelweg Helder geheten) zaten in december 1813 in een penibele situatie. Het dorp lag binnen de nieuwe Stelling Den Helder, een reeks forten die in opdracht van Napoleon waren gebouwd, nadat die Nederland in 1810 had ingelijfd bij het Franse keizerrijk. Napoleon wilde van het Nieuwe Diep een goed verdedigbare oorlogshaven maken. Maar in de herfst van 1813 leed de Franse keizer een grote nederlaag, waarna de Fransen zich terugtrokken uit Nederland. Toch bleef de commandant van de Stelling Den Helder, admiraal Carel Hendrik VerHuell, trouw aan Napoleon. Hij weigerde de stelling over te dragen aan het nieuwe Nederlandse gezag. Met als gevolg dat Den Helder, met in het fort een Frans garnizoen onder leiding van VerHuell, vanaf 7 december 1813 belegerd werd door Nederlandse troepen.

Fort Lasalle in 1814. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar

Kaart uit 1849 met het dorp Den Helder, toen nog Helder genoemd, met daarnaast fort Erfprins, dat in 1813 nog fort Lasalle heette. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar

Kachels en koeien

In dit ‘dagjournaal’ heeft een Helderse ambtenaar tijdens het beleg van dag tot dag de belangrijkste gebeurtenissen genoteerd. Het is vooral een overzicht van brieven en bevelen die de militairen in het fort en het Helderse gemeentebestuur uitwisselden, maar daar tussendoor lees je van alles over het leven van de Heldernaren tijdens het beleg. Het waren angstige tijden. In de aanloop naar het beleg werd iedereen die niet direct van nut was voor de gemeente weggestuurd, en begin december trok een klein Helders gezantschap naar de Nederlandse troepen in ‘t Zand met het verzoek het dorp zoveel mogelijk te sparen.

Het begin van het dagjournaal, bijgehouden tijdens het Beleg van Den Helder. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar

Het beleg betekende een zware belasting voor Den Helder. De Heldernaren moesten werklieden leveren voor het fort, hooi en haver voor de paarden, koeien voor de slacht, meel voor de bakkerij van het fort en heel veel karren met water. Ook waren er veel kachels nodig om fort Lasalle (het latere fort Erfprins) tijdens de wintermaanden te verwarmen. Bij de Helderse schoenmakers en schoenverkopers werden alle schoenen gevorderd, en de Fransen verzochten verder onder meer borstels, kwasten en potloden en een matras, een veren bed, kussens, lakens en een deken voor een hoge officier.

14 t/m 18 december in het dagjournaal. Beeld: Regionaal Archief ALkmaar

Venerische kwalen

Uiteindelijk vroeg admiraal VerHuell het dorp ook nog eens om een lening van twintigduizend franc. Het gemeentebestuur besloot dat alle inwoners daaraan een bijdrage moesten leveren. Maar lang niet iedereen kon of wilde betalen. Admiraal VerHuell dreigde al met stevige maatregelen. Om toch het benodigde bedrag bijeen te krijgen en de dorpelingen een strenge militaire straf te besparen verkocht de gemeente het voormalige gebouw van de keizerlijke douane.

344 paar schoenen bij Helders schoenmakers en schoenverkopers gevorderd. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar

Gevochten werd er tijdens het beleg nauwelijks, en maar heel af en toe werd er een schot gelost. Wel kwam in februari 1814 een Helderse jongeman om het leven toen hij tijdens een oefening werd getroffen door een kanonskogel, en een paar dagen later werd een vrouw in Huisduinen geraakt door een verdwaalde geweerkogel; zij overleefde het ongeluk. De militairen in het fort vielen intussen vooral ten prooi aan geslachtsziekten. Op 2 maart werden daarom in opdracht van admiraal VerHuell ‘veertien hoeren, ter oorzake van venerische kwalen’ weggestuurd uit het dorp.

‘Veertien hoeren’ worden het dorp uitgestuurd. BeeldL Regionaal Archief Alkmaar

Einde

Het beleg van Den Helder eindigde nadat Napoleon in april 1814 afstand had gedaan van de Franse keizerskroon. Op 4 mei vertrok het Franse garnizoen en namen Nederlandse troepen de forten bij Den Helder over. Het werd in het dorp groots gevierd.

Bekijk het dagjournaal van het beleg in het oude archief van de gemeente Den Helder.

Bron: Regionaal Archief Alkmaar

Publicatiedatum: 25/12/2023