Stuk van de maand: Castricummers willen telefoon

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een brief uit 1898 waarin inwoners van Castricum vragen om aansluiting op het telefoonnet. Op 29 januari 1898 stuurden tien Castricumse prominenten dit verzoekschrift aan de gemeenteraad. Zij wilden dat Castricum werd aangesloten op het netwerk van telefoon en telegraaf. Snel berichten ontvangen en versturen via een telefoonverbinding was voor de handel van groot belang, schrijven ze. Maar ook bij ziekte of andere rampen kon het van doorslaggevende betekenis zijn. Bovendien was een gemakkelijke omgang met andere plaatsen – ‘niet alleen voor personen en goederen, maar ook voor gedachten’ – goed voor de bloei van de gemeente.

2 min

Voordelig

Sinds 1881 beschikten steeds meer Nederlandse plaatsen over een telefoonverbinding. Terwijl commerciële telefoonbedrijven een netwerk aanlegden voor particulieren, zag de overheid de telefoon in eerste instantie vooral als aanvulling op het al bestaande telegraafnet: de telefoon werd gebruikt voor het doorgeven van telegrammen. In Limmen was al zo’n ‘telefoonkantoor’ van de overheid. De briefschrijvers uit Castricum wilden dat hun gemeente daarop zou aansluiten, en daarmee ook op het volwaardige telegraafkantoor in Egmond aan Zee. Ze wijzen de gemeenteraad erop dat zo’n aansluiting heel voordelig kon, op kosten van het Rijk. Het Rijk had namelijk een paar maanden eerder het telefoonnetwerk tussen verschillende plaatsen overgenomen van de particuliere bedrijven. Vanaf dat moment hoefde er niet meer betaald te worden voor de aansluiting. De gemeente hoefde alleen nog maar te investeren in een kantoor en in personeel. Maar, zo schrijven de Castricummers, die kosten zouden deels alweer terugverdiend kunnen worden door een tarief in rekening te brengen voor het aan huis bezorgen van de telegrammen.

Verzoekschrift 1898 voorkant. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar

Verzoekschrift 1898 achterkant. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Op de lange baan

De briefschrijvers hadden geen handtekeningen ingezameld voor hun verzoek. Ze waren ervan overtuigd dat de gemeenteraad ook zo wel naar hen zou luisteren, schrijven ze, omdat ze bekend stonden als mannen die de belangen van de gemeente ‘op het hart dragen’. Toch besloot de gemeenteraad de kwestie in 1898 op de lange baan te schuiven.

Postkantoor met telefoon in Winkel 1905. Fotograaf onbekend. Catalogusnummer: RAA003011529. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Telefooncel

Tien jaar later, in 1908, ontving de gemeenteraad van Castricum opnieuw een verzoek om een telefoonverbinding, nu opgesteld door ‘bloemkweekers, grossiers, en verdere belanghebbenden’ uit de gemeente. Zij wilden Castricum ‘in meer directe verbinding brengen met de centra van nijverheid en handel in ons land’ en naar het voorbeeld van Limmen en ook Heemskerk een ‘telefoonstation’ oprichten. In de handel gold immers ‘tijd is geld’, en het werd daarom met de dag hinderlijker dat ‘draadberichten’ Castricum alleen via Limmen konden bereiken. De waarde van een spoedbericht ging op die manier helemaal verloren. Deze keer stonden er 33 namen onder het verzoek. De gemeenteraad van Castricum vergaderde dat jaar meer dan eens over de telefoonkwestie. Uiteindelijk werd Castricum in 1909 aangesloten op telegraaf en telefoon, compleet met een gemeenschappelijke telefooncel.